‘भोगिले जे दुःख त्याला' : मुस्लीम स्त्रीजीवनाचा आक्रोश
नाव तिचे आशा असले, तरी तिच्या भोवतालचा आसमंत सतत निराशा, निरुत्साह, उपेक्षा नि छळानेच भरलेला असायचा. घरी वडील शिकलेले असले, तरी जामदारखान्याच्या किल्ल्या आईच्या कनवटीला सतत बांधून राहिल्याने जहाँगीर जिवंत असतानाही राज्य नूरजहाँचेच असायचे. आशाची आई अशिक्षित मुस्लीम, पारंपरिकतेचे भूत सतत अंगात भिनलेले. मुलीच्या जातीनं शिकायचे नाही, हे पक्के डोक्यात असल्याने सुशिक्षित वडिलांचा मृत्यू होताच आशाची शाळा इयत्ता ९वीतच सुटते. शाळा सुटून महिनाही गेला नसेल, शाळा सोडण्यापूर्वी भाग घेतलेल्या निबंध स्पर्धेत आशाचा जिल्ह्यात पहिला क्रमांक आल्याचे कळते. आशा बक्षिसाचा चषक घेऊन उंब-यात पाय ठेवताच मा ‘ऐशे टिनपाट बक्षीसा लई देखिवं मैने, रख जा, ऐशे गलासा में हामी उद घालतीय, उद' म्हणत चषकाचा उपयोग उदान (धूपदान) म्हणून करते... आयुष्याच्या प्रगतीच्या प्रत्येक पायरीवर आशाचा काळी, कुरूप, अपशकुनी, रडकी, चिपकली मुँह की (पालीच्या तोंडाची) टाँगे के टप के मुँह की म्हणून उद्धार होत राहायचा... धोक्याचे वय लागण्यापूर्वी लग्नाचा धक्का... अन् २० वं लागण्यापूर्वी चार मुलींची आई झालेली आशा एकीकडे वेठबिगारीवर ड्रायव्हिंग करणा-या नवऱ्यासाठी उधार उसनवार करून रिक्षा घेऊन देते तर दुसरीकडे घराच्या नरक यातनांतून मुक्तीचा, स्वावलंबनाचा उपाय म्हणून शिकत राहते. बी.ए. एम.ए. बी.एड. एम.फिल. अशी मजल दरमजल करत, आपल्याच बळावर आपली प्रकाशवाट निर्माण करणारी ‘भोगले जे दु:ख त्याला' या आत्मकथेची नायिका नि लेखिका प्रा. आशा अपराद यांचे जीवन वाचत असताना ते कुणाच्याही वाट्यास येऊ नये, असे पदोपदी जाणवत राहतं. ही जाण हेच या आत्मकथेचे यश!
माणसाच्या विकासात आनुवंशिकता महत्त्वाची की परिस्थिती याचे कोडे
