१४ : वाटचाल
बरे वाटावे म्हणून सांगितलेली किती आणि कौतुकाची मान्य शैली किती, हे कळणे सोपे नाही.
आईच्या समंजसपणाचे खरे नवल ती अध:पतितांना सावरण्याची धडपड करते तेव्हा दिसते. आमच्या घरी एक स्वयंपाकीण होती. तारुण्यात विधवा झालेली. अनेकदा वाकडे पाऊल पडलेली. अनाचाराची चटक लागलेली. अशी ही विधवा. आपल्या घरी अशी स्वयंपाकीण ठेवायची म्हणजे पदरात निखाराच बांधून घ्यायचा की! पण आईने तिला ठेवून घेतले. वर्षानुवर्ष ठेवले. ती म्हणायची, " अरे, खरा गुन्हा वयस्काला तरणी पोर देणारांनी केला. भोग घेऊन पळणारे लबाड सगळे पुरुष, ते साव म्हणून सुटले. आणि भोळी फसत राहिली. हिला नाही आधार दिला तर वाहवत जाईल." नाव कौसल्या पण वाण गणिकेचा असणारी ही स्त्री वर्षानुवर्षे आमच्या घरी राहिली. आईने तिला सावरण्याचा प्रयत्न केला. माणूस चुकत असतो तो सावरून वळणावर आणावा हे पुण्य आहे; त्याचे पाप चवीने चघळत बसावे व त्याला सावरणे अशक्य करावे हे बरोबर नाही; याचे तिला उपजत ज्ञान
आहे.
संकटाच्या वेळी तिचे धैर्य उफाळून येते. घरी कुणी आजारी पडले तर अनेक नवससायास करणारी माझी आई हैद्राबाद मुक्ती आंदोलनात बाबा जेलमध्ये गेले तेव्हा धैर्याने उभी राहिली. परवा आणीबाणीत माझा धाकटा भाऊ अठरा महिने तुरुंगात होता. पण तिने नवरा सुटावा म्हणून अगर मुलगा सुटावा म्हणून कधी देवाला नवस केला नाही- तेव्हाही आणि आताही. सन्मानाला तडा जाऊन सुटणे तिला मान्य नाही. क्षमा मागून सुटण्यापेक्षा तिने मुलगा कायम तुरुंगात राहणे मान्य केले असते. अशा वेळी ती एकदम ताठ असते.
ही अशी माझी आई. मी तिला सनातनी आणि उदार, रागीट आणि समंजस, हळवी आणि कठोर असे म्हणतो आहे यात विसंवाद नाही का? असेल. पण माझी आई आहे ती अशी आहे. आणि यातच सारे सौंदर्य आहे. तिचा धाक आणि जिव्हाळा मला एकत्रपणे नेहमी जाणवतो, यात तरी विसंवाद नाही असे कुणी म्हणावे ?
