पान:वाचावे असे काही (Vachave ase kahi).pdf/92

विकिस्रोत कडून
हे पान प्रमाणित केलेले आहे.

चरित्र अशा सर्व प्रकारचे लेखन केले. फ्लॉबेर, हायडेगर यांच्या विचाराने तो भारावलेला होता.

 सार्त्रने प्रत्येक वेळी नवा विचार मांडला. नोबेल नाकारताना त्यांनी अनेक प्रश्न जगापुढे उपस्थित केले - निवड करणारे निवड केल्या जाणाऱ्यांपेक्षा श्रेष्ठ असतात का? निवडलेले साहित्य कोणत्या आधारे श्रेष्ठ मानायचे? नंतर पुढच्या वर्षी ज्याला पुरस्कार दिला जातो ते पहिल्यापेक्षा श्रेष्ठ समजायचा का? निवडलेल्याच वर्षी साहित्य अथवा साहित्यकार श्रेष्ठ कसा ठरतो? निवडलेल्या वर्षांपूर्वीचे त्याचे साहित्य हीन समजायचे का? पुरस्काराच्या निमित्ताने व्यवस्था, रचना, कृती, व्यक्ती, विचार, प्रकार अशा कोणत्याच प्रकारची उतरंड सार्त्रला मान्य नव्हती. म्हणून त्याने आयुष्यभरात एकही पुरस्कार स्वीकारला नाही, म्हणूनही सार्त्र श्रेष्ठ ठरतो. 'शब्द' हा मूळ फ्रेंच 'ले मो' चे मराठी भाषांतर होय. ते फ्रेंच भाषेचे जाणकार वा. द. दिवेकर यांनी अभ्यासू वृत्तीने केले आहे. त्यांनी माधव कोंडविलकरांच्या 'मुक्काम पोस्ट देवाचे गोठणे' या गाजलेल्या मराठी आत्मकथेचा फ्रेंचमध्ये अनुवाद केला आहे. शब्द आत्मकथा प्रामुख्याने बालपणावर भाष्य करणारी साहित्यकृती म्हणून महत्त्वाची मानली जाते. हे आत्मचरित्र बालपण अधोरेखित करते. माणसाचे बालपण खरे तर बालकाच्या विचार, भावना, कल्पनांना वाव देणारे हवे. प्रत्यक्षात मात्र ते वडील माणसांच्या नियंत्रणाखाली असते. त्यामुळे मोठी माणसं मुलास वैरी, राक्षस वाटू लागतात. आपल्या आजोबांनी आपल्या वडिलांना सुखाने जगू न दिल्याचे शल्य सार्त्रनी या आत्मचरित्रात व्यक्त केले आहे. शिवाय आपल्या आईलापण आजोबा उपकृत म्हणून जगवत याचेही सार्त्रना वाईट वाटे. त्या काळात माहेरची माणसं आपली मुलगी कुमारी माता होऊन घरी राहण्यापेक्षा विधवा म्हणून राहणे सुखावह मानत. सार्त्र मात्र या विचारांशी असहमती व्यक्त करतो. तो दोन्ही स्थितीत स्त्रीविषयक करुणा व सहानुभूतीचा व्यापक मानवतावादी विचार स्वीकारतो. कुठल्याच पोरक्या मुलाला पालकांनी वा समाजाने सुबक केसाळ कुत्र्याप्रमाणे चूऽऽ चू ऽऽ करत गोंजारण्यापेक्षा त्याला मुक्त श्वास घेऊ द्यायला हवा, ते सार्त्रनी स्वानुभवातून ज्या परखडपणे मांडले आहे, त्यातून त्यांचे स्वतंत्र अस्तित्ववादी विचार व्यक्त होतात. वस्तू आणि माणसातला मुख्य फरक स्वातंत्र्य व विकास होय. खुर्ची, टेबल, पुस्तक, घंटेसारखा मनुष्य निर्जीव व अस्तित्वहीन असत नाही. फक्त माणसासच काय ते असते. माणूस स्वतः आयुष्य घडवत आपले

वाचावे असे काही/९१