झेलत अरुण शौरी अविचल मनोधैर्याने आयुष्याला कसे सामोरे जात राहिले याचे हृदयद्रावक आत्मकथन म्हणजे 'कळेल का 'त्याला' आईचे मन?'
हा एका आपद्ग्रस्त बापाचा व्यक्तिगत असला तरी त्याला एका सामुहिक हुंकार, हुंदक्याचे रूप येऊन गेलेय. अशा शरणागत क्षणी बुद्धिजीवी, बुद्धिवंतांची प्रज्ञाही गुंग होऊन जाते. मग तो कधी ईश्वर-शरण, कधी नशीबवादी, कधी बुवाबाजीच्याही आहारी जातो. पण सरतेशेवटी शौरींसारखी शहाणी सुरती माणसे दुःखभोगाचे विश्लेषण करण्यातून आयुष्याचा वस्तुनिष्ठ धांडोळा घेणे श्रेयस्कर समजतात. सुमारे पावणे चारशे पृष्ठांचे हे चिंतनपर आत्मकथन. त्याचा पूर्वार्ध बाळ जन्मास समर्पित आहे. मध्यभाग सुमारे ३०० पृष्ठांचा असून त्यात अरूण शौरींनी 'जुना करार' आणि 'कुराण' मधील धर्म चर्चेद्वारे संकटग्रस्त स्थितीत सामान्य मनुष्य दैवाधीन होतो, पण शौरींसारखा विचारवंत अदैवी स्पष्टीकरणातून आपल्या मनाची कवाडे खुली करत दुःखभोगाचे स्वरूप स्पष्ट करतो. ते विवेचन या आत्मकथनाचा गाभा घटक असून तो वाचकास सुन्न करून टाकतो.
हे पुस्तक रूढ अर्थाने वाचनीय नसून विचारणीय आहे. वेदनेचे नवे तत्त्वज्ञान म्हणून या पुस्तकाकडे पहावे लागते. हे जरूरी नाही की कुणी शौरींच्या मताशी सहमत व्हावे. पण एक निश्चित की हे पुस्तक वाचणारा प्रत्येक जण त्यांच्या दुःखाचा नातलग जरूर होऊन जातो. आयुष्यातला दुःखभोग काय असतो? - सेवा, धर्म, कर्तव्य, विधायक उन्नयन, जीवन कौशल्य, त्याग, समर्पण, शिक्षण, आघात काय असते? याचे उत्तर ज्याने त्याने आपल्या वकूब नि क्षमतेनीच द्यायचे.
मी बालकल्याण संकुलात अनाथ, निराधार बालकांचे संगोपन, पुनर्वसन कार्य करतानाच्या एका प्रसंगाची आठवण मला या पुस्तकाने करून दिली. मी संस्था कार्यालयात काम करीत होतो नि पोलीस पार्टी एक वॉरंट घेऊन आली. 'एस. टी. स्टँडवर एक लोळागोळा मुलगा पडलाय. चला, ताब्यात घ्या चला.' मी, अधिकारी, काळजीवाहक गेलो. मुलाला आम्हाला नेणे शक्य नव्हते म्हणून सरकारी दवाखान्यातून रुग्णवाहिका मागवली. ती नव्हती म्हणून पोस्टमार्टेमसाठी आलेली शववाहिका बदली म्हणून आली. ती सूचक होती का कुणास ठाऊक? पण दवाखान्यात डॉ. रा. अ. पाठक तेव्हा सिव्हिल सर्जन होते. मोठे रुग्णप्रेमी व सेवाधर्मी डॉक्टर. तपासून मला म्हणाले की, "डॉक्टर, इसको यही रखना पडेगा। यह तो बेजान जान है।" आम्ही त्याचे मानस नाव ठेवले. रोज त्याला सलाईन, पुढे पेज ती पण
