पान:वनस्पतिविचार.pdf/99

विकिस्रोत कडून
या पानाचे मुद्रितशोधन झालेले आहे



८ वे ].     पेशीजाल. ( Tissue).     ७१
-----

ग्रंथींची मांडणी वर्तुलाकृति व्यवस्थित असते, त्यामुळे इतर पेशीजालासही व्यवस्थित स्वरूप येते. पण एकदल वनस्पतींत अशी स्थिति नसते.

 कोंवळ्या स्थितीत वनस्पतीचे कवच ( Bark ) म्हणजे बाह्य त्वचा होय. पण ही त्वचा कायम टिकणारी नसून जसे जसे आंत कॉर्क पदर उत्पन्न होतात, तशी तशी बाह्यत्वचा गळून जाते. नवीन उत्पन्न होणा-या कॉर्क पदरांपैकीं बाह्यपदर मृत होतात. कवचामध्ये ( Bark ) बाह्यत्वचेचे मृतपदर व कॉर्क ह्यांचा समावेश होतो. सालीमध्यें ( Cortex ) संवर्धक पदर जागः जाग उत्पन्न होऊन त्यांपासून कॉर्कपदर उत्पन्न होतात, व जे जे मृतपदर असल्या संवर्धक पदराचे बाह्यांगास आढळतात, त्यांस साधारणपणे कवच ( Bark ) असे म्हणतात. ह्या दृष्टीने कवच कधीं बाह्यांगास पातळ असू शकेल अथवा तंतुकाष्ठापर्यंत खोलवर जाईल. म्हणूनच कमी अधिक साल ( Cortex ), परिवर्तुळाचे तंतु Pericylic fibre ) तसेच कठिण द्वितीय तंतुकाष्ठाचे पदर (Secondary phloem ) व सर्वांशी मिसळलेले कॉर्कपदर, ही सर्व कवचामध्ये आढळतात. असले कवच ( Bark ) द्विदल धान्य वनस्पतींत आढळते. एकदल धान्यवनस्पतीमध्ये खरे कवच असत नाहीं. त्यांत वरील प्रकारचे संवर्धक पदर ( Phellogen ) वरचेवर उत्पन्न होऊन नवीन कॉर्क तयार होत नाही. त्यांचे खोड दरवर्षी रुंद होत नाही. रुंदीपेक्षा खोडाची वाढ लांबींतच अधिक असते.

 बाह्यत्वचेनंतर पानांत लोखंडी गजासारखी सरळ पेशीजाले आढळतात. त्यांत हरितवर्ण शरीरे पूर्ण भरलेली असतात. खालील भाग ती वाकडी तिकड़ी परस्पर गुंतून त्यास स्पंजासाखा आकार येतो. वरच्यापेक्षा खालील भागीं हरितवर्ण शरीरे कमी असतात. त्यामुळे तो भाग हिरवा गार नसतो.

 वाहिनीमय ग्रंथी रचना:-( Fibrovascular tissue System ). ही सर्वांपेक्षा अधिक संकीर्ण असते, ह्यांतहीं क्षुद्रवर्गात संकीर्ण स्वरूप फार कमी आढळते. उच्च वर्गात पेशींवर अधिक कार्य घडून त्या अधिक संकीर्ण होतात. गर्भातील पेशी प्रथम साध्या असून पुढे त्या हळु हळु भिन्न स्वरूपाच्या होत जातात. संवर्धक शक्ति प्रथम सर्व साध्या पेशींत सारखी असते. पण त्यावर अधिक कार्य घडल्यामुळे त्यांचे साधे स्वरूप