पान:वनस्पतिविचार.pdf/97

विकिस्रोत कडून
या पानाचे मुद्रितशोधन झालेले आहे



८ वे ].     पेशीजाल. ( Tissue).     ६९
-----

हा स्तंभबाह्य पदरापैकी शेवटला पदर असतो. ह्यांत सत्त्वाचे कण किंवा इतर पौष्टिक द्रव्ये असतात. हिंवाळ्याचे सुमारास असल्या सात्त्विक पदार्थांचा सांठा ह्या पदरामध्ये असतो, पण जसा वसंतऋतु सुरू होतो, त्याप्रमाणे तो सांठा कमी कमी होतो. हिवाळ्यांत पुष्कळ झाडांच्या क्रिया शिथिल असल्यामुळे नवीन अन्न फारसे तयार होत नाही. अशा वेळेस ह्या पौष्टिक साठ्यांचा उपयोग वनस्पति करीत असतात.

 कोवळ्या बुधाचा पातळ आडवा छेद सूक्ष्मदर्शक यंत्रामध्ये पाहण्याकरितां तयार करावा. आयोडिनचा एक थेंब त्या भागांवर सोडून वर कांच झाकणी ठेवावी. आयोडिनमुळे सत्त्वाचे कण निळसर होऊ लागतात. अंतरत्वचेचा पदर जणू निळ्या रंगाच्या कणांनी गजबजलेला असल्यामुळे, सर्वापेक्षा तो स्पष्ट दृष्टीस पडतो. बाह्यत्वचेनंतर व अंतरत्वचेपूर्वी अंतरालत्वचा असते. प्राथमिक स्थितीत अंतरालत्वचेचे पदर साधे असून हळू हळू त्यांतही फरक होऊ लागतात. कधी कधी अंतरालत्वचेच्या पहिल्या पदरामध्ये वर्धकशक्ति उत्पन्न होऊन नवीन नवीन पदर बाहेरील व आंतील अंगास येत असतात. बाहेरील बाजूकडे येणारे पदर सारख्या चतुष्कोनी पेशीचे असल्यामुळे त्यांत मध्य पोकळ्या राहत नाहींत. आंतील पदर वाटोळ्या पेशीचे असून समपरिमाणी असतात. ही वर्धकशक्ति ( Meristematic power ) त्या पदरांत कायमची राहत नसते. ही शक्ति ती जागा सोडून दुसरे जागी पुनः दिसू लागते. बाहेरील बाजूकडील पदर सारखे असल्यामुळे संरक्षक होतात. बाह्यत्वचा ( Epidermis ) नेहमी टिकत नाहीं. जसे जसे आंत नवीन पदर उत्पन्न होतात, तसतशी बाह्यत्वचा मृत होते, व आंतील संबंध नाहीसा होतो, नवीन पदर ज्यास्त वाढल्यामुळे त्यांचा जोर अधिक होऊन बाह्यत्वचा फाटून गळू लागते. ती झडून गेल्यावर आंतील नवीन पदर स्पष्ट दिसतात. ह्या पदरास पुढे संरक्षण करण्याचे काम करावे लागते. कारण बाह्यत्वचा संरक्षक असते व ती गळून गेल्यावर दुसरे पदरास तिचे काम करणे भाग असते व ते काम हे पदर करू लागतात.

 त्वचारंध्रे ( Stomata ). बाह्यत्वचेवर असल्यामुळे बाह्य हवा व अंतर वायू ह्यांचा संबंध बाह्यत्वचा असतांना राहत असे. पण ती गळून गेल्यावर जेव्हां आंतील चतुष्कोनी पेशीचे पदर सारखे येतात, त्या वेळेस तो संबंध