पान:वनस्पतिविचार.pdf/63

विकिस्रोत कडून
या पानाचे मुद्रितशोधन झालेले आहे
६ वे ].     पर्ण Leaf.     ३५
-----
प्रकरण ६ वें.
---------------
पर्ण Leaf.
---------------

 उत्पत्तीः–बीज रुजलें असतां ज्या एक किंवा दोन डाळिंबी दृष्टीस पडतात, त्या बीजस्थितींमधील पानें अगर बीजदले होत. कित्येकवेळा त्या डाळिंब्या मोठ्या वाढून हिरव्या रंगाच्या होतात. जसे-एरंडी, भोपळा, वगैरे. अशा ठिकाणीं बीजदलें हींच रोप्यावरील पहिली पाने होत. -

 महत्वः-वनस्पतिचरित्रांत पाने मोठ्या महत्त्वाची आहेत. पानाशिवाय पुष्कळ वनस्पतींना हवेतून कार्बन आम्ल शोषून घेता येणार नाही, व कार्बन आम्लाचे विघटीकरण होऊन कार्बन संस्थापन होणे वनस्पति पोषणास अवश्य असते. म्हणूनच वनस्पति आयुष्यक्रमात पानाचे एवढे महत्त्व असते.

 खोडावर दोन प्रकारची उपांगे असतात. पैकीं कांहीं सादृश असून कांहीं असादृश आहेत. सादृश उपांगें म्हणजे खोडावरील फांद्या व असादृश उपांगें हीं खोडावर येणारी हिरवी पाने होत.

 खोडावरील ज्या भागापासून पाने निघतात त्यास कांडे (Node) अशी संज्ञा आहे, व दोन कांड्यांमधील भागास ‘अंतरकांडे' (Inter-node) अगर पेर म्हणतात. प्रत्येक पानास बूड, अग्र, दोन बाजू, तसेच कडा असतात. साधारणपणे पानास दोन पृष्ठभाग असतात. पण कांहीं पानांत ह्यास अपवाद आढळतो. कारण त्या पानाचे किनारे जमिनीकडे किंवा आकाशाकडे वळलेले असतात, म्हणून असल्या पानास वरचा पृष्ठभाग अगर अधः पृष्ठभाग नसतो. जसे, युकॅॅलिप्टसू.

 कळीः–पानाचे पोटांत (Axil) नेहमी एक कळी अगर मुगारा असतो असा साधारण नियम आहे. पुष्कळ वेळां मुगारे अगर कळ्या कमी अधिक आल्यामुळे त्यांची जागा बदलते.

 पाने कधी कधी उमलल्याबरोबर गळून पडतात, व कधी पुष्कळ दिवस राहतात. कांहीं पानें एक ऋतूपर्यंत टिकतात, व पुढे गळू लागतात; व कांहीं