पान:वनस्पतिविचार.pdf/51

विकिस्रोत कडून
या पानाचे मुद्रितशोधन झालेले आहे
५ वे ].     स्कंद अगर खोड Stem.     २३
-----

तरतात. वुइलो ओढ्याचे कांठावर उगवतो. त्याची मुख्य मुळे जमिनीत जातात, पण दुसरी आगंतुक मुळे बाजूला निघून ती पाण्यांत वाहत राहतात. पाण्यांत वाहतीं राहल्यामुळे त्यांची एक जणू जाळी बनते. नवीन कालवा जेव्हा एखादे जागेतून जातो, त्यावेळेस शेजारच्या जमिनीत उगवणाऱ्या झाडाची मुळे कालव्याचे पाण्याकडे धाव घेतात, व त्यांची वाढ त्या दिशेत फार जोमाची होते. वुइलो वगैरेची मुळे जर एकदां पाण्याचे नळींत घुसली तर ती इतकी वाढतात की, त्या योगाने नळीचे तोंड बंद होऊन, नळीतून वाहणारा पाण्याचा प्रवाह बंद होतो. पाण्याचे नळ नेहमी ओढ्यांतून, कालव्यांतून पाणी नेण्याकरिता बसविले असतात व कांठावर उगवणाऱ्या झाडांची मुळे त्यांत शिरतात. पाण्यांतील मुळे लांकडासारखी कठीण होत नाहींत. पाणी वाहते असेल तर प्रवाहा बरोबर मुळे वाहत राहतात.

 बीजजनन होत असतां आदिमूळ अगोदर बाहेर पडून जमिनीत घुसते, याचे कारण मुळास बळकटी व अन्न देण्याचे काम करावयाचे असते. उगवते बीज एका जागी मजबूत राहिले नाही, तर वाऱ्यामुळे अथवा इतर कारणांनी इकडे तिकडे जाऊन रोपा कायमचा मजबूत होणार नाही. म्हणून मुळे प्रथम वाढून जमिनीत चांगली घुसतात, व त्यायोगे आपली दोन्ही कार्ये चांगल्या रीतीने घडवून आणतात,

---------------
प्रकरण ५ वें.
---------------
स्कंद अगर खोड Stem
---------------

 मूळ व स्कंदः-बीजांतून वर उगवणारा कोंब हा प्रथम खोड होय. साधारण नियम असा आहे की, मुळ्या जमिनीत शिरून खोड हवेत वाढते. हा नियम सार्वत्रिक लागू पडतो असे नाही. मुळ्यांवर पाने कधी येत नाहीत, तसेच पानाप्रमाणे अथवा कोवळ्या खोडाप्रमाणे मुळ्यांत हरितवर्णपदार्थ Chlorophyll नसतो, सूर्यप्रकाश टाळून जमिनीत घुसणे हा मुळ्यांचा