निशिचिये भरी भानु प्रतिबिंबी बिंबला
बिंबची गिळून ठेवला बिंबामाजी॥१॥
रात्री सूर्य वाहे दिनू चंद्र जाये।
विपरीत गे माये देखियले॥२॥
उदय ना अस्तु तेथे कैसेनि त्रिगुण
आपणच दर्पण होऊन वेला॥३॥
ज्ञानदेव म्हणे अनुभवी तोचि जाणे
संत ये खुणे संतोषले॥४॥
एकंदरित भेदिक लावण्यांचं फार मोठ समृद्ध दालन पाहायला मिळतं. प्रश्नांचा शोध घेत मराठी माणूस या भेदिकामध्ये वर्षोनवर्षे रमत आला आहे.
माणसाच्या आयुष्यात शृंगारालाही स्थान आहे. जीवनात वीररस जितका महत्त्वाचा तितकाच शृंगाररसही. त्यामुळे लावणीचा विचार करता शृंगारिक लावण्याचेही वेगळे दालन आहे.
या शृंगारिक लावणीमध्ये कृष्ण-गोपींच्या शृंगारिक लावण्या आणि लौकिक शृंगारिक लावण्या असे प्रकार पाहायला मिळतात. कृष्णगोपीच्या संभोग शृंगाराच्या लावण्या लिहिण्यात होनाजी, रामजोशी, प्रभाकर हे आघाडीवर आहेत. या रचना बऱ्याचवेळा रूपकात्मक स्वरूपाच्या असतात. गोपींच्या कृष्णाबद्दलच्या तक्रारी यात वर्णिल्या आहेत. पण या तक्रारीमधूनही गोपींना कृष्णाबद्दल वाटणारे सुप्त आकर्षणच सामोरी येते; वाटेत गाठून अलिंगणारा कृष्ण त्यांना मोहवणारा आहे. त्यांचे चुंबन घेणारा आहे. रामजोशी लावणीत म्हणतो.
कारटा तुझा हा द्वाड यशोदेबाई।
का पडला अमुचे ठायी? ॥धृ॥
बैसुनियां यमुनेकाठी डोळे मोडी।
भलतीची घागर फोडी।
गरतीला गल्लीत गाठुनि खोडी काढी।
माजोरी ढंग ना सोडी।
रांडेच्याला काय शिकवल्या खोडी।
या वयात भलतीच गोडी।
कुंजामध्ये बैसुनि नाजुक मुलगी ओढी।
चुचकारून लुगडे फेडी।
गेली उलथून याची मस्ती
लोकसंस्कृतीचा गाभारा ॥ ४१ ॥
