स्वतःचा राज्यकारभार पहाण्यास असमर्थ आहे,' अशी सबब सांगून अज्ञानाचें पालनपोषण करण्याच्या निमित्ताने इंग्लंडांतील बेकारी कमी करण्याचा हा उपाय आहे. महायुद्धानंतर तुर्की साम्राज्याची अनेक शकलें होऊन ती दोस्त राष्ट्रांनी आपसांत वाटून घेतलीं. त्यांपैकी इंग्रज सरकारच्या वाट्याला मेसोपोटेमिया ऊर्फ इराक हा भाग आला. पण राष्ट्रसंघाचें लुडबुडणारें भूत हा भाग विनाकारण कोणासच पचूं देणारें नव्हतें. तेव्हा भूतसमंधादिकांस संतुष्ट राखण्यासाठी ' इराकवरील मँडेटरी सत्ताधारी ' असें नातें अर्थातच वशिल्यानें जोडून घेऊन नंगा नाच घालण्यास प्रारंभ झाला. त्याची थोडक्यांत कल्पना यावी म्हणून एकदोन ठळक उदाहरणें देतों.
इराकचे एकंदर बारां लिवा ( म्हणजे जिल्हे ) आहेत. या प्रत्येकावर 'मुस्तरीफ' म्हणून कलेक्टरसारखा अधिकारी असतो. त्याने सर्व कारभार पहावा, पण त्याला आपले कर्तव्य शिकविण्याकरिता सल्लागार म्हणून एक ब्रिटिश ' हफसर' दिलेला आहे. महायुद्धाचे धामधुमीत बसरा काबीज करण्यासाठी हिंदुस्थान सरकारच्या सहाय्याने केलेल्या अवाढव्य खर्चाचा सर्व बोजा आता इराकने सोसावा असें टुमणें ब्रिटिश सरकारने लावलें आहे. सरकारी जुजबी इमारती त्या महागाईच्या काळांत लढाईच्या सोयीसाठी बांधलेल्या. त्यांचा भरपूर दाम द्या अशी मागणी किती स्वार्थसाधूपणाची आहे बरें ? पक्का मारवाडी देखील इतकी अर्थलोलूपता दाखविणार नाही. पण याही पलीकडील पायरी म्हणजे लष्करी व पोलिस व्यवस्थेसाठीच इराकच्या वार्षिक उत्पन्नापैकी चतुर्थांशाहून अधिक भाग सालिना पाहिजे असें सत्ताधारी इंग्रजांचें म्हणणें आहे. शिवाय युद्धकालांत कायमचा खर्च झाला, त्यासाठी पावणेदोन कोटि रुपये पाहिजेत ते निराळेच.
