पान:मराठी वंचित साहित्य (Marathi vanchit sahitya).pdf/72

विकिस्रोत कडून
हे पान प्रमाणित केलेले आहे.

स्वराचा' (१९९०), 'आवर्त' (१९९४), ‘सुरभी' (१९९४), ‘विमुक्ता' (१९९६) या कादंब-यांमधूनही वंचित स्त्रियांच्या कितीतरी समस्यांवर प्रकाश पडतो.
 काव्यात वंचित वेदनांचे चित्र आढळतं. नारायण सुर्वेचं काव्य ‘माझे विद्यापीठ', 'ऐसा गा मी ब्रह्म'मध्ये ते आहे. डॉ. सुनीलकुमार लवटेंच्या ‘सरल्या ऋतूंचं वास्तव' (२०१३) मधील काही कवितांत ते प्रतिबिंबित आहे. उत्तम कांबळे संपादित ‘गजाआडच्या कविता'मध्ये तुरुंगातली तडफड भिडते. एकोणिसाव्या शतकातील कवयित्रींच्या स्फुट कवितांत, अलीकडच्या काही स्त्रीकाव्यात वंचित स्त्रियांच्या भाव-भावनांदे हिंदोळे प्रश्न भेटतात.
 मराठी नाटकात एकोणिसाव्या शतकातील अण्णासाहेब किर्लोस्करांच्या ‘संगीत शाकुंतल' (१८८०) पासून वंचित चित्रे, प्रश्न नाटककार मांडत आले आहेत. गो. ब. देवलांचं 'शारदा', डॉ. शांता निसळांचं ‘सौभाग्याकांक्षिणी (१९५४), मालती बेडेकर लिखित ‘हादरलेलं घर' (१९५७) आणि ‘अलौकिक संसार' (१९५८), वि. वा. शिरवाडकरांचं 'नटसम्राट', विजय तेंडुलकरांचं 'कमला', जयवंत दळवींचं 'पुरुष', 'कामवाल्या बाया' - आशुतोष पोतदार (२००५) (भाषांतर - ज्याँ जने) या सर्वांतून वृद्ध, कुमारी माता, दारिद्र्यरेषेखालील लोक, फसलेल्या स्त्रिया, बलात्कारित, पुरुष वृत्ती इत्यादींचं चित्रण आहे, ते वंचित चरित्र, पात्र केंद्रित.
 मराठी चित्रपटकथांत वि. स. खांडेकरांची ‘माझं बाळ' (१९४३), शांता निसळ - ‘उबरठा', मालती बेडेकरांची ‘साखरपुडा' या वंचित पटकथा लक्षणीय होत.

 वंचितांच्या जीवनावर आधारित अनेक प्रकारची पुस्तके मराठी साहित्यात उपलब्ध आहेत. संस्थांचे कार्य शब्दबद्ध करणारी अचला जोशी लिखित ‘आश्रम नावाचं घर' (२०१०), डॉ. अनिल अवचटांचं ‘मुक्तांगणची गोष्ट ही या संदर्भात लगेच आठवणारी पुस्तके, ‘कुमारी माता' प्रश्नावर सौ. सुलोचना देशमुखांचा प्रबंध आणि सुनीता शर्माचं पुस्तक, डॉ. सुनीलकुमार लवटे लिखित ‘वंचित विकास : जग आणि आपण' (२०१३) आणि ‘महाराष्ट्रातील महिला आणि बालकल्याण : दशा आणि दिशा' (२०१३), संजय हळदीकरांचं ‘भीती आणि भिंती’, ‘बालगृहांचा प्रायोगिक अभ्यास' - डॉ. शारदा निवाते (२०१३) - प्रबंध, ‘विवाहबाह्य संबंध' - डॉ. शरणकुमार लिंबाळे, ‘चौकटीबाहेरचे जग' (भाग १, २) - संपा. महावीर जोंधळे (२०१२) वानगी म्हणून सांगता येणारी ही पुस्तके सहज स्मरणार्थ म्हणून.

मराठी वंचित साहित्य/७१