पान:भूमी आणि स्त्री.pdf/२९३

विकिस्रोत कडून
हे पान प्रमाणित केलेले आहे.

society is charactarised by the extensive development of magic.
 कृषिमंत्रात स्त्रीला महत्त्व -
 कृषिविषयक मंत्रात 'स्त्री'ला महत्त्व होते. या संदर्भात देवीप्रसाद चटोपाध्याय नोंदवतात -
 If agriculture was the invention of women, then it is only logical that agricultural magic in its origin should belong exclusively to the province of women.
 प्रागइतिहास काळात शिकारीचे काम पुरुषाकडे होते. गरोदरपण, मूल जन्माला घालणे, त्याचे भरणपोषण ही जबाबादारी निसर्गतः स्त्रीकडे असल्याने तिला स्थिर व्हावे लागले. आणि निरीक्षण, पोटातील भूक यांचा मेळ घालून तिने शाक, फळे, बी जमा करण्याचे काम स्वतःकडे घेतले त्यातूनच तिने वसाहतीत राहून शेतीचा हस्तव्यवसाय सांभाळण्यास सुरुवात केली. आणि शेती, शेतीशी निगडित व्यवसाय हे स्त्रीचे कार्यक्षेत्र झाले. जगातील सर्व देशांत शेतीसंबंधीच्या मंत्रतंत्र विधीत स्त्रीला महत्त्वाचे स्थान होते. ब्रिफॉने या क्षेत्रात मौलिक संशोधन केले आहे. उदा. हिदात्सा जमातीत धान्योत्सवामध्ये स्त्रिया शेतातील वनस्पतीचे तुरे काठीला बांधून नृत्य । करीत घरी येतात. नंतर अंगावरील सर्व वस्त्रे उतरवून ठेवतात. चेइनीज जमातीत धान्याची विपुल निर्मिती व्हावी यासाठी स्त्रिया धान्यनृत्य करतात. सेरोलोनेमध्ये रारूबा जमातीत स्त्रिया शेतीच्या सुफलीकरणाच्या औषधी - मंतरलेले रसायन तयार करतात. बहुतेक देशांतले पर्जन्यविधीही स्त्रियांकडे असत. कॅनरी बेटांतील ग्वांची पर्जन्यविधीसाठी स्वतंत्र स्त्री पुरोहित असत. युरोपमधील चेटक्यांची परंपरा स्त्री मांत्रिकांतून आली आहे. भारतातील अनेक जमातीतील पर्जन्यविधी स्त्रियांच्या हातात असतात. मध्य प्रदेशात भारिया स्त्रिया कर्मानृत्ये गाण्यात प्रवीण असतात, त्यांच्या नाचगाण्यात जादू असते अशी श्रद्धा आहे. देवार या भटक्या जातीच्या स्त्रिया ढोलावर उभे राहून पालित्याचे नृत्य करतात. हा एक जादूटोण्याचा प्रकार आहे असे मानतात.
 महाराष्ट्रात मुली स्वतःभोवती गिरक्या घेत 'इत्ता इत्ता पाणी - गोल गोल राणी'

२८८
भूमी आणि स्त्री