पान:प्रशस्ती (Prashasti).pdf/90

विकिस्रोत कडून
हे पान प्रमाणित केलेले आहे.

 डी. के. रायकर हे माझे योगायोगाने महाविद्यालयीन विद्यार्थी. त्या काळात हा गरीब, आज्ञाधारक, मेहनती विद्यार्थी म्हणून आजही तो माझ्या लक्षात आहे. शिक्षक होणं... गरीब विद्याथ्र्यांचे शिक्षक होणं आज देण्याघेण्याच्या काळात सोपं राहिलं नाही. तरी त्यांनी स्वतःच्या नम्र नि । कष्टकरी वृत्तीनं ते करून दाखवले. तो माझ्याच शाळेत माझ्यासारखे शिक्षक झाल्याचा मला आनंद आहे. या संग्रहातील अनेक एकांकिका त्यांनी विविध स्पर्धांत केवळ सादर केल्या नाहीत तर त्या अव्वल ठरल्या, पुरस्कार मिळाले त्याबद्दल त्यांचे मनःपूर्वक अभिनंदन! यातली ‘दहशतवाद ही एकांकिका हिंदीत लिहिल्याचा मला विशेष अभिमान अशासाठी वाटतो की कधी काळी मी त्याला हिंदी शिकवलं होतं. सगळ्याच बिया काही खडकावर नाही पडत. कुठे, कधी त्या सांदी-कोप-यात पडतात, रुजतात. रोपांचे वृक्ष होतात ते असे.

  या संग्रहातील 'लोकराजा शाह' एकांकिकेत रायकरांनी राजर्षी शाह छत्रपतीच्या लोकोपयोगी वृत्तीचे चित्रण केले आहे. हा राजा प्रजाहितदक्ष होता. विविध योजनांकडे त्याचे बारीक लक्ष होते. दुष्काळात रयतेस कष्ट पडू नयेत म्हणून तो काळजी करायचा नि घ्यायचाही. या एकांकिकेतील कृष्णा मोरे, गंगाराम कांबळे, धनगर इ. जनसामान्यांना हा राजा कसा मदत । करायचा त्याचं चित्रण आहे. तंटामुक्त गाव'मध्ये शासनाच्या या नव्या योजनेद्वारे चावट गाव कसे सुधारले त्याचे मार्मिक चित्रण केले आहे. ‘राजा प्लॅस्टिक पर्यावरण जागृती करणारी एकांकिका. तीमध्ये रायकरांनी प्लॅस्टिकने निसर्ग व मनुष्य जीवन कसे वेठीस धरले आहे ते दाखवले आहे. राजाची आठवण' एकांकी राजर्षी शाहू महाराजांच्या द्रष्ट्या सुधारणा, सुविधांची आठवण करत आज त्याकडे झालेले दुर्लक्ष ऐतिहासिक दृष्ट्या अक्षम्य । असल्याची जाणीव निर्माण करते. वरील चारही एकांकिकांपेक्षा सर्वार्थाने भिन्न एकांकी आहे ‘आतंकवाद'. एक तर ती हिंदीत लिहिली आहे. राष्ट्रप्रेम हा तिचा संदेश आहे. दहशतवादाचं संकट किती भयंकर आहे, हे सदरची एकांकिका स्पष्ट करते.   ‘लोकराजा शाहू व अन्य एकांकिका' मधील सर्वच नाटकं ही सादरीकरणासाठीच लिहिली गेली असल्याने प्रत्येकात अभिनय, नेपथ्य, संगीत, प्रकाशयोजना, संकलन त्रय (स्थल-काल-प्रसंग एकात्मिकता) इ. चं भान राखलं आहे. एकांकिका शालेय मुलं करणार हे गृहीत असल्याने त्यांची भाषा सोपी आहे. संवाद छोटे आहेत. प्रसंगात नाटकीयता ठासून भरलेली आढळते. पात्र परिचय, दिग्दर्शन सूचना, प्रकाश योजना इ.

प्रशस्ती/८९