पान:प्रशस्ती (Prashasti).pdf/72

ठिगळ (आत्मकथन)
गुलाबराव आवडे
शब्दवेल प्रकाशन, कोल्हापूर
प्रकाशन - मे, २०१०
पृष्ठे - ११४, किंमत - १00/

_____________________________________
धर्मातरित दलितांच्या वेदनेचा

  गुलाबराव आवडे यांचे आत्मकथन ‘ठिगळ' हे एका सामान्याचं असामान्य जगणं शब्दबद्ध करतं. आजवर मराठी साहित्यात सवर्ण, दलित, ग्रामीण, स्त्री, वंचित अशा वेगवेगळ्या वर्गाचं जगणं शब्दबद्ध झालं आहे. परंतु जन्माने दलित, धर्मांतराने ख्रिश्चन व स्थित्यंतराने बौद्ध असा एकाच जन्मी त्रिधर्माचा प्रवास कराव्या लागणाच्या माणसाची परवड मात्र ‘ठिगळ'मुळे पहिल्यांदाच मराठीत व्यक्त झाली आहे. ठिगळ' प्रतीकात्मक आहे. ते दुय्यमतेचं प्रतीक आहे. ‘आदमी होकर भी आदमी से एक दर्जा नीचे जीने की कसक' असं हिंदीत आत्मकथेचं एक सूत्रवाक्य आहे. त्या भरतवाक्याची सारी वेदना या ‘ठिगळ' मध्ये आपणास वाचण्यास मिळते. ।
 श्री. आवडेंचा जन्म दलित समाजात झाला. घरची गरिबी, पोट काढण्यासाठी ठिगळ जोडीचा व्यवसाय त्यांचे कुटुंब करतं. त्या वेळी पोरास शिकवायचं स्वप्न दलित कुटुंब पाहू शकत नव्हतं. कारण दोन वेळच्या भाकरीची भ्रांत. भूक हाच त्याच्या जीवन-मरणाचा यक्षप्रश्न! अशात मग कोडोली, बोरपाडळे परिसरात त्यावेळी कार्यरत असलेल्या ख्रिश्चन धर्मगुरू, पाळक यांच्या सहवासात हे कुटुंब येतं. धर्मांतराने शिक्षणाची कवाडे किलकिली होतात. खेडं सुटतं. शहरात सामाजिक मोलाच्या संभावना खुणावू लागतात. पण जात नि धर्माच्या द्वंद्वात अडकलेलं

प्रशस्ती/७१