पान:प्रशस्ती (Prashasti).pdf/31

विकिस्रोत कडून
हे पान प्रमाणित केलेले आहे.

नाही. या लेखनात सत्य कथनाद्वारे समाजास कृतिशील करण्याचा प्रयत्न आहे. कोंडलेले हुंदके' जे वाचतील त्यांना आपला हुंदका हलका वाटावा अशा असह्य सत्यकथा यात आहेत. त्यात दुःख आहे, भोग आहे, वेदना आहे तशी उभारी पण. यात अनेकांच्या यशोगाथाही आहेत. त्या समाजातील निराशितांना प्रेरणा देतील. संस्थेतील लाभार्थीना या कथा भविष्यात मार्गदर्शक ठरतील. हे हुंदके हरवलेल्या मानव अधिकारांचे शर्थीच्या प्रयत्नांनी केलेलं पुनःग्रहण होय. यात नियतीचा खेळ जसा आहे तशा झुंझारकथाही. जगायला जात हवीच?' असा सवाल करणारी यातील कथा जात, धर्म अशी काहीच नोंद नसलेल्या अनाथ मुलांच्या वेदनाही वेशीवर टांगते. ‘संध्याछायेतील एकाकी नातेसंबंधांच्या गुंत्यातून निर्माण झालेले गुंते घेऊन येणारे हंदके मनुष्य संबंधांसमोर मोठे प्रश्नचिन्ह उभे करतात. जीवनाची वाताहत करणारा ‘नरपशू' पण तुम्हास या हुंदक्यांच्या आड लपलेला दिसेल.

 किरण बेदींच्या 'व्हॉट वेंट राँग?' प्रमाणे यातील काही चरित्रं जेव्हा ‘माझं काय चुकलं?' अशी विचारणा करतात तेव्हा समाजमन हतबल होतं. एका अर्थाने हे मौन, ही हतबलता समाजाच्या अपराधीपणाची सूचक स्वीकृतीच असते. अनाथाश्रम, रिमांड होमसारख्या संस्था केवळ छप्पर देणाच्या धर्मशाळा नसून वाट चुकलेल्यांना संस्कार, शिक्षण देऊन नवी। वाट, नवी दिशा देणाच्या त्या प्रयोगशाळाही असतात हे वाचून या पुस्तकाचे रचनात्मक मूल्य लक्षात येते. मराठी सारस्वतात अलीकडच्या काळात काही कार्यकर्त्यांची आत्मकथनं प्रकाशित झाली आहेत. अनुताई वाघांचं ‘दाभोणच्या जंगलातून', सिंधुताई सपकाळांचं ‘मी वनवासी', कुमुदताई रेग्यांचं 'वेगळ्या वाटेने जाताना', नसीमा हरजुकांचं ‘चाकाची खुर्ची' माझ ‘खाली जमीन वर आकाश', अविनाश टिळकांचं ‘आधारवड', सुमती संत यांचं ‘त्यांच्या कपाळी कलंक गोंदवू नका', 'समाजसेवा त्रैमासिक, पुणेचा ‘अनुभव कथन विशेषांक' (जाने-मार्च ९३) हे सारं साहित्य मराठी वंचितांच्या साहित्याचा एक नवा प्रवाह आणत आहे. या साहित्याची गती धीमी आहे. दलित साहित्यातला आक्रोश व आक्रस्ताळेपणा । त्यात नाही. जाती, धर्मापलीकडे वेदनेची अस्सल नाळ घेऊन येणारं हे। साहित्य समाजाच्या काळ्या रक्तांची कृष्णविवरं (ब्लॅक होल्स) होतं. अनाथ, निराधारांच्या जीवनातील पोकळी समाज निर्माण करत असतो. ती भरून काढण्याची जबाबदारी पण समाजाचीच असल्याचे रेखांकित करणारे हे ‘कोंडलेले हुंदके'. साहित्य सौंदर्य, शैली भाषेच्या अंगांनी बाळबोध

प्रशस्ती/३०