ते वास्तूचे अंतरंग सौंदर्य समजावतात. तेव्हा पर्यटनातील मार्गदर्शक (गाइड) आठवतो. ते ब्रिटिशांना फिरंगी म्हणतात, इंग्रजी प्रभावाला आंग्लाळलेले म्हणतात पण वर्तमान त्यावर उभा आहे, हे विसरतात. अगदी या ग्रंथातील ‘स्वनिर्मिती भागातील त्यांच्या वास्तू भारतीय की पाश्चात्त्य प्रभावी हे। कळायला कोणा भविष्यवेत्त्याची गरज राहात नाही. पूर्व परंपरा नाकारून कधी ना नावे ठेवून आपले श्रेष्ठत्व सिद्ध होत नसते, ते सिद्ध होते ते काळावर तुम्ही तुमची मुद्रा कशी उठवता. त्यावरूनच चाल्र्स कोरिया, ल। कर्बुजीएचे आकर्षण, भक्तीपण हेच सुचवते.
एक वास्तुशिल्पविशारद म्हणून मोहन वायचळ यांना इजिप्त, तुर्कस्थान, अमेरिका, ऑस्ट्रेलिया इ. देशातील वास्तूंचे असलेले अप्रूप आंतरराष्ट्रीय वास्तुरचनेविषयी केलेल्या लेखनातून स्पष्ट होते. हा व यापुढील सारा भाग कमालीचा वाचनीय झाला आहे. पहिल्या भागात वायचळ तंत्रात घुटमळतात. पुढे ते आस्वादक होतात. ही आस्वादक लेखन शैली त्यांच्यातील कवी, कलाकार, शिल्पी व्यक्तिमत्त्वाची साक्ष होय. सांता सोफिया, फॉलिंग वॉटर हाऊस असो वा प्राचीन विदेशी शिल्पांचे स्थलांतर. मोहन वायचळ यांनी महालक्ष्मी मंदिर आणि इजिप्तचा अबू सिंबेल च्या किरणोत्सवाचे साम्य वर्जून आपले प्राचीन वास्तुशास्त्रही वैश्विक होते हे सिद्ध केले आहे. मोहन वायचळ हे कवी मनाचे वास्तुशिल्पी असल्याची खात्री त्यांच्या अबु सिंबेलच्या स्थलांतराप्रमाणे महालक्ष्मी मंदिराचे स्थलांतर शक्य असलेल्या स्वप्नातून स्पष्ट होते. जे इजिप्तला होते ते भारतात आजच्या घडीला मात्र अशक्य. कारण आपला प्रवास हा भौतिकाच्या मार्गावर सुसाट असला तरी बौद्धिक पातळीवर आपण अद्याप आध्यात्मिकच आहोत, पुरोगामी नाही. हे अनेकदा सिद्ध झालेली गोष्ट आहे. तरी धक्के मात्र द्यायलाच हवेत, ते । कल्पना स्वैर स्वातंत्र्य मोहन वायचळ यांनी घेतल्याचा मला आनंद आहे, ती त्यांची प्रागतिकता आहे. ही त्यांची प्रागतिकता मला ‘स्मार्ट सिटी संबंधातील लेखनातही प्रत्ययास आली. म्हणजे असे की प्राचीन काळात वस्ती व्हायची. पाणथळ जागेपेक्षा उंच ठिकाणी टेकडीवर. त्यामागे पूर, भूकंपापासून वाचण्याचा विचार होता. नवीन वस्ती पाणी पुरवठ्यासाठी पाण्याच्या पातळीपेक्षा खोल ठिकाणी हवी, जेणेकरून गुरुत्वाकर्षणाने विना ऊर्जा पाणी पुरवठा मलविसर्जन शक्य. असाच विचार ते नव्या वस्तीवरील सौर आच्छादनात मांडतात. त्यातून ते द्रष्टे (व्हिजनरी) वास्तुशिल्पी ठरतात.
वास्तुविशारद म्हणून मोहन वायचळ यांचा प्राचीन वाङ्मय व्यासंग
