होते. वामन मल्हारांच्या मते काव्यानंदाचे प्रमुख कारण 'ताटस्थ्य' आहे. आनंदाचे कारण तटस्थता- ही गोष्ट त्यावेळी बहुतेक कुणाला पटली नाही. वा.लं.नी तटस्थतेचा अर्थ रसिकांनी व्यक्तिगत जीवनापासून अलग होणे असा मार्मिकपणे केला. तटस्थतेच्या ऐवजी " आपल्या खाजगीपणाची जाणीव मावळते" या पद्धतीने तीच गोष्ट वा.लं.नी मांडली आहे. कलावंताला या 'स्व'चा विसर पडला पाहिजे, रसिकालाही हा 'स्व' टाळता आला पाहिजे, ही वा.लं.ची सर्वत्र 'स्व' गाळण्याची भूमिका अधिक व्यवस्थित रीतीने मांडलेली वामन मल्हारांची ताटस्थ्यतेचीच भूमिका आहे. एका वामनाच्या अनेक कल्पनांचे विस्तार दुसऱ्या वामनात दिसतातच. रसिक, मत्सरशून्य, कौतुकात उत्साही असणाऱ्या पण समतोल अशा वामन मल्हारांची गादी आज वा.ल. चालवात आहत, असे जर मी म्हटले तर बहुधा कोणी ते अमान्य करणार नाही.
वा. ल.ची समीक्षेतली भूमिका नम्र अशा शोधकाची आहे. हा शोधकपणा नुसता मायचा नाही. तो मूळ वृत्तीचाच गुणधर्म आहे. भाषेचा नम्रपणा सोपा असतो. त्या मानाने वृत्तीचा नम्रपणा अधिक अवघड असतो. हा वृत्तीचा नम्रपणा असल्यापार कलाकृती असो की विचार असो, प्रामाणिकपणे समजून घेण्याची क्रिया बडूच शकत नाही. कित्येक वेळा काहीतरी तुम्हाला जाणवत असते. मात्र ते नीटसे सांगता येत नाही. इतर कणीतरी ते अगदी व्यवस्थितपणे मांडलेले चटकन दिसते. अशा वळा ज आपणाला म्हणावयाचे होते, ते जर इतर कुणी मांडले असेल तर त्याचा प्रामाणिक अनुवाद करण्याची जबाबदारी घ्यावी लागते. यासाठी वा.ल. नम्र भाषांतरकारही झाल आहेत. ही भाषांतरे करण्यामागील त्यांची भूमिका परिचायकाची आहे, तपासनिसाची खासच नव्हे. इंग्रजीत कुणीतरी माणूस महत्त्वाचा विचारवंत आहे, त्याची मते मराठीत समजावून सांगावीत व ती आपणास कुठवर पटतात हे परीक्षून दाखवावे-- या हेतूने वा.लं.नी भाषांतरांना फारच क्वचित हात घातला आहे. जे सांगण्यासाठी मी धडपडत होतो, पण जे मला जमत नव्हते ते इतर कुणीतरी अधिक व्यवस्थितरीत्या मांडलेले आहे हे आढळले म्हणजे मग वा.ल. अनुवाद करतात. त्यांची ही पद्धत 'वाङ्मयातील वादस्थळां पासून चालू आहे. या एका संग्रहात विल्यम मॅक्कॉस, व्हर्जिनिया वुल्फ व वुडहाउस यांच्या विचारांचा अनुवाद सापडेल. असे काही अनुवाद 'वाङ्मयीन मते आणि मतभेद' मध्येही आहेत. विशेषतः आर्थर कोइस्लरच्या कादंबरीवरील लेखाचा अनुवाद महत्त्वाचा आहे. 'वाङ्मयीन टीपा आणि टिप्पणी 'तही ऑस्वेलच्या विवेचनाचा आढावा आहेच. हा प्रकार आरंभीच्या अवस्थेतील खास नव्हे. अगदी अलीकडेसुद्धा 'कलेचे जीवशास्त्र' हा ब्लाडिमिर वाइङ्ले याचा लेख वा.लं.नी अनुवादिला आहे. हे अनुवाद केवळ अनुवाद म्हणून महत्त्वाचे नाहीत. तर वा.लं.ना वेळोवेळी काय म्हणावयाचे होते, याचा शोध घेण्याच्या दृष्टीने हे लेख महत्त्वाचे आहेत. आपणावर कुणाकुणाचा परिणाम होतो आहे याची नोंद ते करीत असतातच. नकतीच वॉरेन आणि वेलेकची अशी नाद वा.ल.ना केली आहे.
