________________
नसते, याबद्दल त्यांस दोष देता येईल काय ? बॅरेट किंवा पिटरसनच्या 'Idioms ' मधून प्रवेशपरीक्षेस जर एक पंधरा मार्कांचा प्रश्न पडतो, तर परीक्षेच्या तडाख्यातून पुष्कळ मुले ओढून काढण्याची हाव धरणाऱ्या प्रधान गुरुजींनी विद्यार्थ्यांकडून त्या घोकवाव्या. परीक्षेतून सुटल्याशिवाय उच्च स्थितीचे दरवाजे खुले होत नाहीत, असे पक्के माहीत असलेल्या पालकांनी तोच शिक्षक पसंत करावा व थोरवीचा गड्डा हरण करण्याकरता परीक्षेचा 'अद्भुत चक्रव्यूह' फोडून गेल्याशिवाय गत्यंतर नाही, हे समजून असणाऱ्या विद्याथ्र्यांनी त्या ' Idioms' घोकाव्या. या सर्व ओघाने होणाऱ्या गोष्टी आहेत. ही स्थिती सुधारण्याचा पहिला उपाय म्हणजे परीक्षेत पास होण्यावरच केवळ आयुष्यातील सुखदुःख अवलंबून असता कामा नये, म्हणजे द्रव्यार्जनाचे विद्येतर दुसरे मार्ग पाहिजेत. वरील वाक्यात 'द्रव्यार्जन' हा शब्द फाजील महत्त्वाकांक्षा दाखवणारा आहे. आमच्या विश्वविद्यालयातून निघणाऱ्या लोकांची सरकारांतून व इतर ठिकाणी होत असलेली पूजा पाहिल्यावर 'द्रव्यार्जनाच्या' ऐवजी ' कसेबसे पोटात काटे भरण्याचे' हे शब्द विशेष सत्यदर्शक होतील. सर्व घाणींचे मूळ युनिव्हर्सिटी बया मराठी अभ्यासक्रमांत इतकी सुधारणा झाल्यावर हायस्कूलमधील इन्स्पेक्टर साहेबांच्या सांवत्सरिक परीक्षेचा शिक्षकांस व विद्यार्थ्यांस वाटणारा बाऊ पुष्कळसा कमी झाला पाहिजे. विद्यार्जनाचा खरा हेतू माहीत असणारा इन्स्पेक्टर असल्यास ही गोष्ट सहज साधणारी आहे; पण तसे अधिकारी नसल्यास त्यांच्याविरुद्ध गवगवा करण्यास लोकांनी काडीचीही कसूर करू नये. युनिव्हर्सिटीच्या परीक्षाची संख्या जितकी कमी करवेल, तितकी करावी. कॉलेजातील प्रिन्सिपलसाहेबांस विस्तृत अधिकार द्यावेत आणि शेवटच्या परीक्षेचे नाते मात्र युनिव्हर्सिटीने आपल्या ताब्यात ठेवावे. युनिव्हर्सिटीच्या परीक्षांच्या संख्यांची खच्ची करण्याचा विचार युनिव्हर्सिटीतील मंडळींत घाटत आहे. प्रिन्सिपलसाहेब म्हणतात, त्याप्रमाणे युनिव्हर्सिटीस आहे तशीच राहू देणे, योग्य होणार नाही; कारण सर्व घाणींचे मूळ या बयेपासून उत्पन्न झालेले आहे. युनिव्हर्सिटीचे स्वरूप बदला, इंग्रजी मराठी शाळांवरील दोन यजमानांचा ताबा काढून टाका, म्हणजे हल्लीच्याच किमतीत चोख शिक्षण मिळू शकेल. १४२ । नाट्याचार्य कृष्णाजी प्रभाकर खाडिलकर
