________________
मनोगत मु ळात जन्माने पुणेकर असलेल्या मला सांगलीकर होऊन बेचाळीस वर्षे उलटली आहेत. सांगलीतच मला एक नाट्यप्रेमी, रंगकर्मी आणि त्यातूनच वाटा फुटत गेलेले नाट्यसंशोधन, समीक्षा, लोकसंस्कृती अशा विविधांगी अभ्यास- लेखनाला अवकाश मिळाला, याचे समाधान आहेच. सांगली ही नाट्यपंढरी! इंग्रजोत्तर आधुनिक नाटकाचे आद्यप्रवर्तक विष्णुदास भावे, संगीत रंगभूमीची ध्वजा फडकविणारे अण्णासाहेब किर्लोस्कर, सुगम- प्रासादिक नाटककार आणि पौराणिक वातावरणातून मराठी नाटकाला 'शारदा' नाटकाद्वारे सामाजिक वास्तवात आणणारे गोविंद बल्लाळ देवल आणि पौराणिक- ऐतिहासिक कथावस्तूतून समकालीन युगमनाचे संदर्भ आपल्या नाटकांद्वारे प्रभावीपणे मांडणारे कृष्णाजी प्रभाकर ऊर्फ काकासाहेब खाडिलकर हे सर्वजण तसे सांगलीकरच! या सर्वांनी इंग्रजोत्तर रंगभूमीचा पाया रचला, विस्तारला आणि उंचावलाही! अशा दिग्गज नाटककारांपैकी नाट्याचार्य खाडिलकरांविषयी लेखना- संबंधी 'श्री गंधर्व-वेद प्रकाशना' ने विचारल्यानंतर अगदी उत्स्फूर्तपणे मी होकार दिला. त्यात आपण सांगलीकर असल्याचे सुप्त समाधान होतेच. आणखी एक मजेशीर योगायोग ! नितांत वैयक्तिक असूनही आज मला त्याचा उल्लेख केल्याशिवाय राहवत नाही. मी सांगलीकर होण्यापूर्वी सुमारे दहा वर्षे मी प्रथम सांगलीला आले, ती सांगलवाडीच्या खाडिलकर दत्तमंदिरात. शालेय जीवनात एका वर्गमैत्रिणीबरोबर तिच्या मावशीकडे म्हणून. त्या मंडळींचा निवास या दत्तमंदिराच्या आवारातल्या खाडिलकरांच्या कौलारू घरात होता. पुढे समजले की, हे घर काकासाहेबांनी बांधले होते आणि ते सांगलीला आले की, त्यांचा निवास तेथे असे. त्या वयात फारसे काही कळत नव्हते; मात्र ते नवरात्रीचे दिवस होते आणि दत्तमंदिराच्या अंगणात आम्ही भोंडला खेळलो होतो. प्रसाद म्हणून त्याच बागेतले चिक्कू खाल्ले होते, हे मात्र आठवते. मनोगत ११
