पान:नवे शिक्षण, नवे शिक्षक (Nave Shikshan , Nave Shikshak).pdf/126

ठेवून आखावे लागतात. शिवाय शिक्षणाची उपयुक्तता ही जागतिक मागणीवर ठरू लागली आहे, त्यामुळे शिक्षणाचे माध्यम, अध्यापन पद्धती, विषय, शैक्षणिक साधने यात मूलगामी बदल घडून आले असून अविकसित देशही प्रगत व जागतिक दर्जाच्या शिक्षण पद्धती व अभ्यासक्रमांचा अंगीकार करताना दिसतात. युनेस्कोचे या संदर्भातील कार्य व भूमिका महत्त्वाची आहे.
१. शिक्षणातील माध्यम बदल
 जगाच्या पाठीवर इंग्रजी अध्यापन ३१ डिसेंबर, १६०० मध्ये सुरू झाले. भारतात ते व्हायला त्यानंतर साडेतीनशे वर्षे वाट पहावी लागली. एकोणिसाव्या शतकाच्या मध्यास भारतात कलकत्ता, मुंबई व मद्रासमध्ये विद्यापीठे सुरू झाली व येथील इंग्रजी शिक्षणास सुरुवात झाली. प्रारंभीच्या काळात इंग्रजी बोलता आली पाहिजे इतक्या माफक अपेक्षेने पहिल्या शंभर वर्षांत इंग्रजी शिकवले गेले. विसाव्या शतकाच्या प्रारंभी लिखित इंग्रजीचा आग्रह धरला जाऊन इंग्रजी रीडर (पाठ्यपुस्तक) द्वारे प्रत्यक्ष पद्धतीने (Direct Method) ने इंग्रजी सुरू झाले. स्वातंत्र्योत्तर काळात दुय्यम भाषा म्हणून (Second Language) इंग्रजी शिकवली जाऊ लागली. हा काळ देशी भाषांच्या अभिमानाचा काळ होता. सन १९६० ते १९८० च्या काळात इंग्रजीच्या शास्त्रोक्त अध्यापनाचा आग्रह समाजात मूळ धरू लागला. जिल्ह्याच्या ठिकाणी एखादी इंग्रजी शाळा असे. समाजातील उच्च उत्पन्न गटातील पालकांची मुले अशा शाळांत जात. सन १९७५ ला सर्वत्र नवा आकृतिबंध (१०+२+३) आला तरी इंग्रजीचे स्थान अभ्यासक्रमात दुय्यमच राहिले.
 पण उच्च शिक्षणाच्या वाढत्या प्रचार, प्रसारातून जो नवशिक्षित पालक वर्ग उदयाला आला, त्याला सन १९९४ च्या दरम्यान जागतिकीकरणाची चाहूल लागली. सर्वप्रथम उच्च शिक्षणात इंग्रजीचा माध्यम म्हणून आग्रह धरणारे विद्यार्थी उदयाला आले. वाणिज्यविषयक शाखा ज्या मराठीत शिकवत, तिथे इंग्रजीचा आग्रह धरला गेला. अभियांत्रिकी, वैद्यकीय महाविद्यालयात इंग्रजीत अध्यापन होत असे. व्यवस्थापन, संगणक, विधी, पत्रकारिता इ. क्षेत्रात जे नवे अभ्यासक्रम आले, ते इंग्रजीत. या सर्वातून उच्च शिक्षणाची सार्वत्रिक भाषा इंग्रजी झाली. प्रादेशिक वा मातृभाषेत शिक्षण घेणारे विद्यार्थी उच्च शिक्षणात इंग्रजीत कच्चे राहतात, या जाणिवेने पालकांनी शाळांमध्ये इंग्रजी, अर्ध इंग्रजी (Semi English) चा आग्रह धरण्यातून माध्यमिक शाळात इंग्रजीत शिकवणे पसंत केले जाऊ

नवे शिक्षण, नवे शिक्षक/१२५