पान:तर्कशास्त्र.pdf/40

विकिस्रोत कडून
या पानाचे मुद्रितशोधन झालेले नाही

तर्कशास्त्रं. णास विचार करतू येतो. 리 IT क्रियेलाच गुणावधारणु कूवा निष्कर्ष अस णतात. |ानप्टकष या शब्दाचा धात्वृथे ही तोच आहे. ‘निस्' ह्मणजे 'पासून' व 'कृपू' ह्मणजे ' ओढून काढणें ? । तेव्हा ' निष्कर्ष' ह्मणजे केोणत्याही एका अखंड पदार्थीपासून त्याचे एक किंवा अधिक गुण किंवा एक भाग निराळा काढला आहे अशी कल्पना करणें. व अशा भागाचें किंवा गुणांचें जें ज्ञान त्यासच गुणज्ञान असें आपण पूर्वी नांव दिलें आहे. ५. आतां नूिष्कर्षाचे दोन प्रकार झाले. मनामध्यें असलेल्यू पदार्थीच्युा फक्त एका भागृविषयीं जेथें आपण विचार करितें तो एक प्रकूर्व निष्कर्षे याचा विस्तृत अथ हाच अहिं. कारण या रंतिन निष्कृष्ट कलला भाग मुख्य पदार्थीपासून वेगळा होणें अगदीं शक्य आहे. जसें, पठा (कापडा ) संबंधानें त्यांतील एकाद्या तंतू विषयीं आपण विचार करूं लागलों, तर तें निष्कृष्टज्ञान किंवा गुणज्ञान असें समजावें, परंतु तो तंतु जर आपण पटापासून वेगळा केला, व त्याचा पटाशीं कोणताही संबंध मनांत न आणितां फूक्त त्याविषयींच विचार करूं लागली तरते द्रव्यज्ञान होईल आतां पदार्थाच्याफत एक किंत्रा अधिक गुणांविषर्यां जेर्थे आपूण विचार कर्पूरैतं तु निष्कृपाचा दुसरा प्रकार. हा निष्कर्षांचा संकुचितू अर्थ आहे. कुरण या अर्थी, निकृष्टभागु मुख्य पदाथपासून वेगळा होणें कधीही शक्य नाहीं. जसें पष्टाचा काळूपणा, अपारदर्शकता किंवा ढिसूळपणा याविषयीं आपणास विचार N वादविवाद करितां येईल, परंतु घटपासून किंवा काळ्या