१६८ तर्कशास्त्र. गतीसंबंधी तीन नियम, मृटपदार्थीचें वर्गाकरण, पदार्थाचे रासायनिक संयोग), मानसशास्त्राचे सिद्धांत (जसें, अनुमानपद्धतीविषयीं, उपजतबुद्धीविषयींव कल्पनांच्या साहचर्याविषयीचे नियम) इत्यादि. प्राचीन काळच्या अनुमान करणा-यां- पेक्षां हर्लींच्या अनुमान करणा-यास हा एक मोठा फायदा आहे कीं प्राचीन कालापासून आजपर्यंत सांपडलेलीं त-हत-हेचीं असंख्य सामान्य तत्वें त्याजपुढे आयतींच मांडली गेलीं आहेत. याशिवाय इतर जे सिद्धांत प्रसिद्ध झाले आहेत ते नीतिविषयक व व्यवहाराष्पयोगी आहेत. उदाहरणार्थ, बापापासून मुलाकडे व एका पिढीपासून दुस-या पिढीकडे चालत आलेल्या ह्मणी व बोधवचनें; जसें, ' यथा राजा तथा प्रजा ? * उद्योगाचे घरी ऋद्धिसिद्धी पाणी भरी ? इत्यादि. याशिवाय दुसरे अनेक नियम किंवा सिद्धांत असे आहेत कीं ते शब्दांनीं आजपर्यंत कधीही व्यक्त करतां आले नाहींत व पुढेही कधीं करितां येणार नाहींत. उदाहरणार्थ, तुह्मांस असा एकादा मनुष्य आढळतो की त्यावर आपणांस पूर्णपणें विश्वास टेवितां येईल असें तुह्मांस वाटर्त, व त्याचें वचन तुह्मीं खरें मानतां व त्याचे हातांत आपली जिनगी देण्यासही तुह्मांस दिकत वाटत नाहीं. अथवा असें समजा कीं, अमुक एक चेहरा व वागणुक हीं लबाडीचीं व बेभरवंशाचीं चिन्हें आहेत असें तुह्मांस आढळलें आहे. असें असल्यास, हा चेहरा व ही वागणूक तुह्मांस ओळखतां येतील, परंतु त्यांचें वर्णन करितां येणार नाही. अशा प्रकारचे ठोकळ सिद्धांत दररोजच्या व्यवहारांत व सर्व जीवन
