________________
ज्योतिर्विलास. उगवतात मावळतात, तव्हा त्याच्या वरच्या कडेपेक्षा खालच्या के कमिवान नास्त होते. यामुळे त्यांचा पूर्वपश्चिम व्यास दातेगोत्तर व्यासाहून मामी दिसती. आणि ते नितीशी टेकलेल्या एकाद्या लोडाप्रमाणे डावे उजवक लॉबोळे दिसतात. समुद्रकांठी सूर्य मावळतांना त्याचा आकार कांही विलक्षण सतो तो वक्रीभवनामुळे दिसतो. सूर्यचंद्र उगवतां मावळतांना तांबडे दिसतात याचे कारण असे आहे. ते मध्यावर असतात तेव्हांपेक्षां क्षितिजांत असतांना त्यांच्या किरणांस वातावरण लांबीचा पल्ला मारावा लागतो; आणि जमिनीच्या पृष्ठभागाजवळच्या दावा यावे लागते. अशा वेळी किरणांत जे निरनिराळे रंग आहेत त्यांपैकी ताब रीज बाकीच्यांचे तेज कमी होते किंवा ते अगदीच लोपतात. आणि ताब मात्र आपलेकडे येतात. यामुळे चंद्रसूर्य लाल दिसतात. एकादे वेळी । अर्को असली तर ते फारच लाल दिसतात. प्रकाशाचे किरण अपारदर्शक पदार्थावर पडले असता त्यांतून जातां मागे वळतात, ह्यास परावर्तन म्हणतात. परावर्तनाचे उत्कृष्ट आरसा हे आहे. आरशांत आपले तोंड दिसतें हैं किरणांच्या परावतेना ते. संधिप्रकाश परावर्तनामुळेच पडतो. सूर्योदयापूर्वी व सूयास्तानंतर जो उजेड असतो, त्यास संधिप्रका तात. पहाटेस जो उजेड दिसतो त्यास उषा असेही म्हणतात. आणि त्यांपैकी तांबड्या खेति. आणि तांबडे किरण एकादे वेळी क्षितिजांत त्यांतून पलीकडे न कृष्ट उदाहरण रावर्तनामुळेच हो. धिप्रकाश म्हण आणि त्या वेळे अरुणोदय ना आहे, तो माहेत. त्यांस ला उषःकाल म्हणतात. पहाटेस उजेड पडण्यास आरंभ झाला. म्हणजे अरु झाला असे म्हणतात. सूर्य रथांत बसतो, त्याचा सारथी अरुण नांवाचा आ सूर्योदयापूर्वीच कांही वेळ अंधकार नाहीसा करितो, अशा कल्पना आहेत. अनुसरून अरुणोदय झाला असे म्हणण्याची प्रवृत्ति एकदां पडली तीच च आहे. वस्तुतः सूर्यास रथ नाही आणि सारथीही नाही. पृथ्वीवरील कोण स्थळी सूर्य क्षितिजाखाली असता त्याचे किरण त्या स्थानी एयर परंतु तो क्षितिजाखाली १८ अंशांच्या आंत असेल तर त्याचे किरण तर त्याचे किरण त्या मानाच्या डोक्यावरील वातावरणास पोहोचतात; आणि तेथन ते त्या स्थानाकतेनपा वतात. या रीतीने त्या स्थानी संधिप्रकाश पडतो. सूर्यास १६ जितका काळ लागतो तितका वेळ संधिप्रकाश असतो. विघुवर का असतो; त्याच्या उत्तरेस व दक्षिणेस उत्तरोत्तर ही मयादा तांत संधिप्रकाश ३ घटिकांपासून ३॥ घटिकांपर्यंत असता. आपण घरांत बसलों असतां, तेथे प्रत्यक्ष ऊन पडले नसल तरा कोणताही उद्योग करावयास दिसतें. घराबाहेर सूर्यप्रकाश पडलला वातावरणांतून परावर्तन होऊन घरांत उजेड पडतो. आपल्या पृथ्वा करणपरावतेन करण्याचा गुण आहे, हा ईश्वराचा केवढाप गच चालली थून ते त्या स्थानाकडे परो पडतो. सूर्यास १८ अंश इतनप विषुववृत्तावर तो अवयास नयादा वाढते. आपल घटि प्रां पण यप्रकाश पडलेला असतो.न्यास आपल्या पृथ्वीवर वातयाचें
