________________
रजनीवल्लभ दिसावा म्हणून अंमळ मोठा काढिला आहे. वस्तुतः त्या आकृतींत पृथ्वीराच नाही म्हटले तरी चालेल. मग चंद्रास कोठचा ! - चित्रांक १,३,४ ह्यांत ग्रहादिकांच्या गोलांचे आकार सपाटीवर काढिले आचित्रांक ४ यांत चंद्राचा व्यास जेवढा दाखविला आहे तेवढ्या व्यासाचा एक घ्या, आणि पृथ्वीचा व्यास दाखविला आहे तेवढ्या व्यासाचे एक लिंबू घ्या, चंद्र आणि पृथ्वी यांच्या आकारांची बरोबर कल्पना होईल. गोलांची चिशेवर काढिली असतात, त्यांच्या आकाराची कल्पना असे केल्याने बरोबर गीता पृष्ठप असे म्हण वीच्या पृष्ठाचे क्षेत्रफळ म्हणजे पृथ्वीचे पृष्ठफल चंद्राच्या सुमारे १३ पट Sणजे चंद्रावर जेवढी जागा आहे त्याच्या १३ पट पृथ्वीवर आहे. चं काराच्या सुमारे ४९ पट पृथ्वी मोठी आहे. आणि चंद्राच्या ८१ पट न आहे. दोन गोलांचे व्यास ठाऊक असले तर त्यांची पृष्ठफळे आणि रणजे घनफळे ह्यांची तुलना करितां येते. प्रत्येकाच्या व्यासाचा वर्ग व म्हणजे एकाच्या किती पट दुसरा हे समजेल. एका गोलाच्या व्यासा भन्याचा व्यास आहे. तर एकाच्या व्यासाच्या पृष्ठफलाच्या २५ पट अल आहे, आणि १२५ पट घनफळ आहे, असे समजावे. हे गणि असे म्हणतात की "गोलांची पृष्ठे व्यासांच्या वर्गाशी प्रमाणांत असEMAजिफळे घनांशी प्रमाणात असतात." तो वा ४९ पट पृथ्वीचा आकार आहे, तर वजनही तितके पट असले पाहिKात येईल. दोन्ही गोलांची घनता सारखी असती तर तसे झाले असते. Maa घनता सारखी नाही. पृथ्वीच्या निम्मेहून किंचित् जास्त इतकीच म्ह सुमारे ३॥ पट चंद्राची घनता आहे. आणि अर्थात् इतकेंच त्याचे विशिआरक्षिहवत. म्हणून चंद्राच्या ८१ पट पृथ्वीचे वजन आहे. चंद्राचा एक तुलंग माकाद्या संख्येला तिनेच गुणिलें म्हणजे तिचा वर्ग होतो, आणि वर्गाला तिने गुणिलें रीतीने घन होतो. पांचाचा वर्ग २५ होतो, आणि घन १२५ होतो. गोलाचे पृष्ठफल गो-त, याचा व्यास आणि परिघ यांचा गुणाकार करावा. घनफळ काढणे तर व्यासाच्या त्याप१६ ह्यांनी गुणून सहांनी भागावें. व्यासाची ३.१४ १६ पट केली म्हणजे परिघ नि "नाने म्हटले तर व्यासाच्या तिपटीहून थोडासा जास्त परिच असतो. २-घनता स्थूलमाांच्या "शांचा दाटपणा.. पदार्थाचे प्रकृत्यंश विरल असले तर घनता शब्दाच्या ऐवजी वैरल्य Bावायोग करितात. 3-पृथ्वीची घनता पाण्याच्या ५३ पट आहे. ४-विशिष्टगुरु त्या मचा अर्थ विशेष प्रकारचे वजन असा आहे. ते काढण्यास पाण्याहून घन अशा पदासरून पाण्याच्या वजनाशी ताडून पहातात. अशा पदार्थाची घनताही पाण्याशींच ताडून प STचे निदा पदार्थ आणि पाणी ही सारख्या आकाराची घेऊन त्यांचे वजन केले असतां पा1. एका सामा पट त्या पदार्थाचे वजन भरते त्यास त्याचे विशिष्ट गुरुत्व म्हणतात. पदार्थाची त असेल त्याप्रमाणे त्याचे वजन कमजास्त भरते. अर्थात् एकादा पदार्थ पाण्याच्या असेल तितकेंच त्याचे विशिष्टगुरुत्व भरते. के पट घनहील निल दाचा पा जितके सामा पट त्या पदार्था कमजासंस थात असेल त्याप्रमाणे :
