'सेझ' नव्हे सेज
गेल्या आठवड्यात अतुल पेठे यांनी तयार केलेला ‘अराजकाची नांदी' हा माहितीपट पाहिला. इथल्या श्रमिक प्रतिष्ठान या सतत सामाजिक, सांस्कृतिक धडपड करणाच्या संस्थेने तो दाखविला. दोघांचे आभार नि अभिनंदन अशासाठी की त्या माहितीपटाने सुशिक्षित म्हणवून घेणाऱ्या तुम्हाआम्हासारख्या सर्वांच्या डोळ्यात जळजळीत अंजन घातले. तरीही आपण सर्वजण नुसते डोळे चोळत बसणार असू तर आपल्यासारखे करंटे आपणच.
अलीकडच्या सर्व वृत्तपत्रे नि नियतकालिकांत नित्य-नियमांनी एक शब्द छापून येतो तो म्हणजे 'सेझ'. एका इंग्रजी संकल्पनेचे ते मराठी संक्षेपण होय. ‘विशेष आर्थिक क्षेत्र' (Special Economic Zone) असं त्याचं पूर्ण रूप. भारतात यापूर्वी अशीच ‘विशेष औद्योगिक क्षेत्र' (Special Economic Zone) निर्माण करण्याचा प्रयोग झाला आहे. त्याचे फारसे उत्साहवर्धक लाभ हाती आले नाही. सरकारच्या तिजोरीला फटका बसला, पण उद्योगपतींची तुंबडी मात्र भरली. तरीही आपण शहाणे झालो नाही हेच खरे.
कोणताही अराजक दुसऱ्याच्या अंगणात असतं तोवर आपणास त्याची तीव्रता लक्षात येत नाही. ते आपल्या अंगणात ठाण मांडतं तेव्हा झोप उडते. तसंच या 'सेझ'चं आहे. ही जी विशेष आर्थिक क्षेत्रं उभारली जात आहेत त्याची वैशिष्ट्य आहेत. परिसरातील सलग हजारो एकर जागा सरकार सेझसाठी संपादित करते. ती पडीक असती तर ठीक, पण पिकाऊपण घेतली जाते. तिथे बहुराष्ट्रीय कंपनी येते. ती त्या जागेची मालक बनते.
