एकविसाव्या शतकात जग प्रवेश करीत असताना त्याच्यापुढे प्रामुख्याने दोन आव्हानं आहेत. एकीकडे शिक्षणाच्या मूलभूत हक्कापासून वंचित राहिलेल्या वर्गास शिक्षणाच्या मुख्य प्रवाहात आणणं. (केवळ किना-यापर्यंत आणणं ही दुरापास्त होऊन जावं अशी सद्यःस्थिती असताना!) या संदर्भात लक्षात घ्यायला हवे की, एकविसाव्या शतकात प्रवेश करीत असताना जगात ९०० दशलक्ष प्रौढ अशिक्षित असतील, १३० दशलक्ष मुले शाळेत न गेलेली असतील, तर गळतीचा फटका बसलेल्या मुलांची संख्या १०० दशलक्षच्या घरात असेल. दुसरीकडे शिक्षणप्रवण वर्गास आधुनिक नि अत्याधुनिक ज्ञान, तंत्रज्ञान देण्याचे आव्हान शिक्षणापुढे राहणार आहे. या आयोगाने आपला अहवाल तयार करताना शिक्षणसंदर्भात चार कळीच्या मुद्यांवर आपले लक्ष केंद्रित केले होते : १) बौद्धिक क्रांतीच्या संदर्भात माणसाच्या आर्थिक, सामाजिक व सांस्कृतिक विकासात शिक्षणव्यवस्थेची क्षमता काय असायला हवी?, २) समाजातील नवनव्या ज्ञान, विज्ञान, तंत्रज्ञान शाखांचा आवाका ग्रहण करण्याची वृत्ती शिक्षणप्रक्रिया विकसित कशी करील?, ३) पुढील काळात सरकार व शिक्षणाचा संबंध कसा, कितपत राहावा? (धोरण, अनुदान, रचना आदी संदर्भात) ४) सर्वांत महत्त्वाचे म्हणजे नव्या शतकाचे शिक्षण उदारता, परस्पर सामंजस्य, शांती आदी मूल्यांची वाढ करणारे कसे होईल? हे प्रश्न विचारात घेताना आयोगाने जगभरच्या वर्तमान शैक्षणिक विभिन्नतेचाही विचार केला. आयोगाच्या दृष्टीने एकविसाव्या शतकात शिक्षणावर पुढील तीन घटकांचा मोठा प्रभाव राहील : १) माध्यम तंत्रज्ञान, २) व्यवसायाचे भविष्य, ३) शिक्षण व्यवस्थेसाठीची आर्थिक तरतूद. त्यामुळे नव्या शतकाच्या शिक्षणाची उद्दिष्टे ही परंपरेस धक्का देणारी असली तर नवल वाटायला नको. या आयोगाने शिक्षण म्हणजे अंतर्विकास (Learning : The Treasure Within). शिक्षण म्हणजे निरंतर शिकत राहणे. (LifelongLearning) ही सूत्रं गृहीत धरून एकविसाव्या शतकाच्या शिक्षणाचे स्वरूप निश्चित करण्यावर भर दिला आहे.
एकविसाव्या शतकाचा वेध घेण्याची क्षमता जगाच्या शिक्षणात यावी म्हणून आधारभूत तत्त्वे सुचविण्यात आली आहेत. : १) जगायला शिकणे (Learning to be) २) समजून घ्यायला शिकणे (Learning to know) ३) कृतिशील होण्यास शिकणे (Learning to do) ४) समूहजीवन शिकणे (Learning to live together.)
