पान:एकविसाव्या शतकातील शिक्षण (Eakavisavya shatakatil shikshan).pdf/90

विकिस्रोत कडून
या पानाचे मुद्रितशोधन झालेले आहे

 ‘असोसिएशन ऑफ दी फ्रेंड्स ऑफ फ्रान्स' या संस्थेमुळे आदानप्रदान योजनेअंतर्गत फ्रान्सला भेट देण्याची संधी लाभली. एवढ्या दूर जायचं तर आणखी देश पहावेत असं ठरले नि पाहता-पाहता हा दौरा दशदिशांनी वेढलेल्या दहा देशांचा झाला. फ्रान्स, स्विट्झर्लंड, इटली, ऑस्ट्रिया, जर्मनी (पूर्व व पश्चिम), नेदरलँड्स, बेल्जियम, लक्झेम्बर्ग आणि इंग्लंड अशा दहा देशांतील शिक्षण व समाजजीवन सुमारे दीड महिन्याच्या वास्तव्यात पाहता आलं. युरोपातील या विविध देशांत आपल्या स्थानिक गरजा नि मर्यादांचा विचार करून शिक्षणाचा वेगवेगळा आकृतिबंध आखण्यात आला असला तरी सर्व युरोपभर असलेल्या शिक्षणव्यवस्थेत काही बाबतींत किरकोळ अपवाद वगळता समानता आहे.
 युरोपातील बहुतेक सर्व देशांत प्राथमिक शिक्षण मोफत व सक्तीचं आहे. सक्तीच्या शिक्षणाची वर्यामर्यादा देशपरत्वे भिन्न आहे. सर्व देशांत शिक्षण हा शासकीय जबाबदारीचा भाग मानण्यात आला असला तरी खासगी शिक्षण संस्थांना त्यात वाव ठेवण्यात आला आहे. युरोपात सर्वत्र दुस-या महायुद्धानंतर शैक्षणिक क्रांतीचे वारे वाहिले. परिणामी पुस्तकी वा ज्ञानात्मक (Theoretical) शिक्षणाऐवजी तंत्र व कौशल्य संपादन करणा-या तांत्रिक (Technical) शिक्षणावर भर देण्यात आला आहे. आपणाकडेही असा बदल झाला असला तरी आर्थिक जुळणीअभावी आपले व्यावसायिक शिक्षणाचे धोरण चिखलात रुतलेल्या गाडीसारखे स्थितिशील झाले आहे. युरोपात सर्वत्र स्तरनिहाय शिक्षणाची उद्दिष्टे निश्चित करण्यात आली असून, त्यांच्या पाठपुराव्याचा जागरूक आग्रह सतत धरण्यात येतो. युरोपातील शिक्षणव्यवस्थेने विद्यार्थिवर्गाला भाषिक शिक्षणाच्या जोखडातून मुक्त करण्यात कमालीचे यश मिळविले आहे. नियंत्रित लोकसंख्येमुळे शिक्षण व सेवाशाश्वतीचे विषम प्रमाण येथे नाही. औपचारिक शिक्षणाबरोबर निरंतर शिक्षणव्यवस्थेचा युरोपात झालेला विकास तेथील सर्व क्षेत्रांतील प्रगतीचे खरे रहस्य आहे. युरोपातील सर्व शिक्षणसंस्था या शैक्षणिक व भौतिक सुविधांनी संपन्न आहेत. सर्वांत महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे तेथील शिक्षकांना व्यवस्थेतून मिळालेले अभय. त्यामुळे तेथील शिक्षक हे सतत व्यासंगात नि विद्यार्थ्यांत गुंतलेले आढळतात.
 युरोपातील सर्व शिक्षणव्यवस्थेचा व्यापकपणे विचार केल्यास तिचे दोन प्रकार दिसून येतात.

 (१) महायुद्धपूर्व शिक्षण (२) महायुद्धोत्तर शिक्षण. महायुद्धपूर्व धर्मप्रभावी शिक्षणव्यवस्था आजमितीस इतिहासजमा झाली असली तरी तिचे अवशेष

एकविसाव्या शतकातील शिक्षण/८९