(ब) तंत्रज्ञान
दुसरीकडे संगणक, इंटरनेटमुळे निर्माण झालेल्या संपर्क-सुविधांद्वारे बौद्धिक, साहित्य, संस्कृती, कलांशिवाय आर्थिक आदान-प्रदान, जागतिक राजकारण, समाजकारण, सांस्कृतिकीकरण, इत्यादींद्वारे जग एकसारखे व निकट संपर्काचे बनविणे शक्य झाल्यानेही जागतिकीकरण गतिमान झाले. ई-मेल, वॉट्सअॅप, फेसबुक, ट्विटर, एसएमएस, मोबाईल, लिंक्स, वेबसाईट, ब्लॉग्ज, अॅप्स, ई-बुक, डिजिटायझेशन, आभासी जगनिर्मिती (Vertual World) शक्य झाली. त्यातून शिक्षणक्षेत्रात वैश्विकता आणणे, घरी बसून जगातील कोणत्याही विद्यापीठाचा कोणताही अभ्यासक्रम पूर्ण करणे शक्य झाले. इतकेच नव्हे तर संगणक, इंटरनेट, उपग्रह यांच्या समन्वयामुळे मोबाईलद्वारे शिकणे, वाचणे, लिहिणे, प्रेषण, मूल्यमापन, मुद्रण, समन्वयाने ग्रंथालय, विद्यापीठ, विद्यार्थी यांचा एक नवा ज्ञानसमाज व नवी ज्ञानयंत्रणा विकसित होऊन ‘सा विद्या या विमुक्तये' प्रमाणे विश्वशिक्षण अस्तित्वात आले.
'Globalization is a process of interaction and integration among the people and government of differant nations; a process driven by international trade and investment and aided by information technology. This process has effects on the environment, on culture, political system, on economical development and prosparity, and on human physical well-being in societies around the world.'
Globalization. 101.org
या व्यापक व्याख्येतून जागतिकीकरणाची प्रक्रिया व तिचे स्वरूप समजण्यास सहाय्य होते. जागतिकीकरण ही एक आदान-प्रदान प्रक्रिया आहे, तर दुसरीकडे ती एकात्मिक घडणही आहे. देवाणघेवाणीतून एकात्मता असे जागतिकीकरणाचे सूत्र आहे. ही देवाणघेवाण केवळ अर्थ, व्यापार, उद्योगाची नसून ती साहित्य, संगीत, कला, संस्कृती व शिक्षणाचीपण आहे. याची संवाहक जनता असली तरी राष्ट्रांची सरकारे या प्रचार-प्रसारार्थ आदानप्रदान सुकर व्हावे म्हणून कर, प्रवेश, आयात-निर्यात परवानेविषयक उदार धोरणे स्वीकारतात. आधुनिक तंत्रज्ञानामुळे ही प्रक्रिया विक्रमी वेळात पूर्ण होणे शक्य झाले आहे. खरे तर संगणक, इंटरनेट, उपग्रह दळणवळणामुळे राष्ट्रीयतेच्या सीमा केव्हाच पुसून टाकल्या आहेत. त्यामुळे शिकण्यासाठी विदेशात जाऊन राहण्याची गरज उरली नाही. ऑनलाईन शिक्षणप्रक्रिया एका
