पान:एकविसाव्या शतकातील शिक्षण (Eakavisavya shatakatil shikshan).pdf/125

विकिस्रोत कडून
या पानाचे मुद्रितशोधन झालेले आहे

समाजात... त्या तुलनेनं शालेय पर्यावरण मागच्या काळात रेंगाळणारं राहिल्यानं त्यांना समकालीन शिक्षण रुक्ष, नीरस, कृतिशून्य, रचनात्मकतेस नाकारणारं, असंवादी वाटलं तर त्यात दोष त्यांचा नसून तो शिक्षक, शाळा व शासनाचा आहे, हे मान्य करायला प्रत्यवाय असू नये. त्यामुळे तंत्रज्ञान साक्षर, संपर्क साधनक्षम माध्यमप्रेमी नव्या बालपिढीला नवं कालसंगत शिक्षण देण्याचं आवाहन आपणापुढं आहे.
नवशिक्षणातील अपेक्षित बदल

 गेल्या शतकातील समाजजीवन आणि वर्तमानकाळ यांत संपर्क, प्रवास, दळणवळण, माहिती-तंत्रज्ञान, इत्यादी क्षेत्रांत आमूलाग्र बदल घडून आल्याने शिक्षणातही मूलभूत बदल करणे आवश्यकच नाही तर अनिवार्य होऊन गेलं आहे. पूर्वीचं शिक्षण हे वेळापत्रक पालनावर भर देणारं होतं. आता ते परिणामकेंद्री (Result Oriented) असण्याला महत्त्व आले आहे. तुम्ही काय शिकवलं ते महत्त्वाचे न राहता पिढीच्या पदरी काय पडले (Out come) याला महत्त्व आले आहे. वर्तमान शिक्षणाची सारी मदार स्मरणशक्तीवर आहे. आता आकलन, समजणे नि समजलेल्या ज्ञानाच्या उपयोगाला महत्त्व प्राप्त झाल्यानं अभ्यासक्रम, पाठ्यपुस्तके, शिक्षण, लक्ष्य या सा-यांत काळाच्या गरजेनुसार बदल अनिवार्य झाले आहेत. धड्यांना, घटकांना असलेल्या महत्त्वाच्या जागा ‘समजणं' घेणार आहे. अभ्यासक्रमांची जागा प्रकल्प, संशोधन, सर्वेक्षण, इत्यादी शिक्षणाची नवी परिमाणे होतील. केवळ मौखिक बरळणे म्हणजे अध्यापन व मूक श्रवण म्हणजे शिकणे या कल्पनांना तिलांजली देऊन कृती निर्मिती, चर्चा, विवाद, निष्कर्ष यांना महत्त्व येत आहे. वर्गातील बंदिस्त शिक्षणाची जागा बिनभिंतींचे वर्ग, शाळा घेत ‘जगच शाळा' इतके ते व्यापक होत आहे. (Virtual is world) शिक्षककेंद्री शिक्षणाचा गुरुत्वमध्य सरकून तो विद्यार्थिकेंद्री करण्याकडे जगाचा कल आहे. मर्यादित जग अमर्याद क्षमता नि क्षितिजांचे झाल्याने शिक्षण आभासी, विश्वव्यापी झालं आहे. ‘हाताची घडी, तोंडावर बोट' या शिस्तीच्या जागी मुक्त हसा, बोला, विचारा, गा, खेळा, हुंदडा अशा अनौपचारिक जगाची, सहज पर्यावरणाची ते मागणी करीत आहे. गुणांची जागा-क्षमता घेणारे हे शिक्षण प्रत्येकास ज्याच्या-त्याच्या वकूब, वेगानं शिकण्याचे स्वातंत्र्य बहाल करणार आहे. पूर्वीचे शिक्षण माफक अपेक्षांनी दिले जायचे. अक्षर, अंक ओळखीचे ज्ञान देणारे शिक्षण आता दुस-या जगात जगण्याचे कौशल्य मागत आहे. कागदाची जागा सी.डी., किंडलला देणारे शिक्षण आभासी, अमूर्त, अदृश्य साधनांचे होत असले तरी

एकविसाव्या शतकातील शिक्षण/१२४