मुहंमदांचें निकट आप्तेष्ट त्यांना सोडतील असें कुरेशांस वाटत होतें. परंतु तें खोटें ठरलें. चुलते अबु तालिब पूर्वधर्म सोडायला तयार नव्हते, परंतु मुहंमदांचा हा अकारण छळ पाहून ते संतापत. ते आपल्या एका कवितेंत म्हणतात—
"अनाथांचा त्राता, विधवांचा वाली, पोरक्या पोरांचा पिता, जो अल-अमीन आहे, जो दिला शब्द मोडीत नाहीं, कर्तव्यच्युत होत नाहीं, त्याचा कां बरें हे छळ करतात?"
त्यांनी जाहीर केलें कीं, हाशिम व मुत्तलिब यांची मुले स्वतःच्या प्राणांनी मुहंमदांचं रक्षण करतील.
याच वेळेस यसरिब येथील एका प्रमुख गृहस्थानें मक्कावाल्यांस लिहिलें: "यादवी नका करूं. नवीन मत ऐका. तुमच्यांतील एक सन्मान्य पुरुष नवधर्म देत आहे. त्याचा छळ नका करूं, मनुष्याचे हृदय एक परमेश्वरच वाचूं शकतो."
या पत्राचा थोडा परिणाम झाला. प्रत्यक्ष छळण्याऐवजीं ते निंदेनें छळू लागले. शिव्या द्याव्या. वाटेल ते अभद्र बोलावें. कुरेशांनी मुहंमदांस काबा- मंदिरांत प्रार्थनेची बंदी केली. मुहंमद प्रार्थनेसाठीं जेथें जात तेथें पाठोपाठ विरोधकहि येत. ते प्रार्थना करूं लागले म्हणजे हे शेणमार करीत. गांवांतील गुंडांना व वात्रट पोरांना मुहंमद व त्यांचे अनुयायी यांच्या पाठीस लावीत. मुहंमदांच्या एका चुलत्यांची पत्नी उम्मेजमील ती ह्या छळण्यांत पुढाकार घेई. ती मुहंमदांच्या प्रार्थनेच्या जागीं कांटे पसरून ठेवी. या बाईला इस्लामी इतिहासांत 'हम्मालत उल-हतब' म्हणजे नरकाग्नीसाठीं मोळी नेणारी असें नांव पडले आहे. असा त्रास होई तरी मुहंमद शांतपणे कर्तव्य पार पाडीत होते. एकदां तर त्यांच्या प्राणांवरच पाळी आली होती. परंतु मुहंमदांच्या आत्मसंयमी सौम्य स्वभावामुळें दुष्ट शेवटी माघारे गेले.
या छळानें नवधर्माचं सामर्थ्य वाढतच गेलें. हुतात्म्यांचे रक्त हेंच धर्माचं फोफावणारें बीं. अबदुल मुत्तलिब यांचा सर्वात धाकटा मुलगा हमजा हाहि मुहंमदांस मिळाला. मुहंमदांचा होत असलेला छळ, त्यांना मिळणारे शिव्याशाप, त्यांची होणारी निंदा, यामुळे तो त्यांना येऊन मिळाला. हमजा मोठा शूर होता. त्याच्या तरवारीची सर्वांना भीति वाटे. इस्लामसाठीच लढतांना तो पुढें मरण पावला!
इस्लामी संस्कृति । ६३
