पान:इस्लामी संस्कृति खंड पहिला मुहंमद पैगंबर चरित्र.pdf/४४

मध्य अरबस्थानांतील अरबांपेक्षां किनाऱ्यावरचे अरब निराळे होते. समुद्र- किनाऱ्याला पाण्याचा भरपूर पुरवठा असे. पाऊस पडे. जमीन सुपीक होती. व्यापारी जीवनहि होते. दळणवळण दगदगीचें नव्हतें. वरती युफ्रातीस व तैग्रीस नद्यांच्या सुपीक भागांत संस्कृति फुलल्या. सीरिया व बाबिलोनचा तो भाग फार सुधारलेला होता. इराण व हिंदुस्थान, ईजिप्त व रोमन साम्राज्य यांच्याशी या भागाचा संबंध असे. परंतु अरबस्थानांतील समुद्रतटवर्ती प्रदेश वरील बाबिलोनी भागापेक्षाहि जरा अधिक भाग्यवान् होते. हा अरबी भाग हिंदुस्थान, इराण, आफ्रिका यांना सीरिया- बाबिलोनपेक्षांहि अधिक ओढी. हा अरबी किनाराहि संस्कृतींच्या भेटीचं स्थान होता. या अरब द्वीपकल्पाचें हें भाग्य होतें. हिंदुस्थानचेहि इतकें सौभाग्य नव्हतें. हिंदुस्थान युरोपपासून विभक्त होता. चीनशींहि प्रत्यक्ष संबंध नव्हता. राजकीय अनुभवाच्या दृष्टीनें अरबस्थानाला हिंदुस्थानपेक्षां अधिक संधि होती. लप्करी गोष्टीहि अधिक शिकायला मिळत. अरबस्थानच्या किनाऱ्यावरची संस्कृति ग्रीक, रोमन, ईजिप्शियन, इराणी व हिंदुस्थानी या सर्व संस्कृतींचें मिश्रण होती. अरबस्थान सुधारलेला नव्हता असे म्हणणे चूक आहे. किनाऱ्याचा अरबस्थान सुसंस्कृत व प्रगल्भ होता. श्रीमंत व धीमंत होता.
 अरबस्थानच्या उत्तरेकडच्या भागावर कॉन्स्टेंटिनोपलचा परिणाम होई. मेसापोटेमिया वगैरे भागावर इराण व रोमन साम्राज्य यांचा होई. दक्षिण
३० ।