अन्तर्गत भागांतील अरबांत फारसें शिक्षण नव्हतें, व्यापारहि नव्हता. फारसें शेतीचंहि उत्पन्न नाहीं. शेतीचें जें कांहीं उत्पन्न येई तें त्यांनाहि पुरें पडत नसे. शेतीचा फारसा प्रचारहि नव्हता. शेती नाहीं, व्यापार नाहीं. त्यामुळे धनसंचयहि नाहीं. आणि म्हणून संस्कृतिहि नाहीं. कारण शेती, व्यापार, संपत्ति यांच्या पाठोपाठ संस्कृति येत असते. एकंदरीत बेदुइन हा फार मागासलेला होता. घोडे, उंट, गालिचे, तंबू, कांहीं हत्यारे हीच त्याची मालमत्ता. कुरणें, झाडें, सुपीक प्रदेश ह्यांच्यावर सर्वांची मालकी असे. खाजगी मालमत्तेची कल्पना फारशी पुढे गेलेली नव्हती. त्यांच्या मालमत्तेचं द्विविध स्वरूप असे. वैयक्तिक व सामुदायिक. जी कांहीं सामुदायिक अशी थोडीफार मालमत्ता असे तिचें शत्रूपासून रक्षण करण्यासाठीं ते सावध रहात. कारण त्यांत त्यांची स्वतःचीं हितें गुंतलेली असत. यामुळे एक प्रकारची विशेष सामुदायिक भावना त्यांच्यांत बळावली. सामुदायिक जीवनामुळे ते समुदायाकडे वळले. ती जरूरीच होती. सामुदायिक वृत्ति हा पुढे त्यांचा स्वभाव झाला.
अरबांत एका प्रकारची दत्तक पद्धती होती. एखाद्या व्यक्तीला आपल्या कुटुंबांतील समजून घेत. तूं माझा आजपासून भाऊ किंवा तूं माझा मुलगा असें म्हणत व घेत. आणि तो जणुं तुमच्या रक्ताचा असा होई. त्याला इस्टेटीचा वारसाहि मिळे. कधीं कधीं सबंध जातीहि दुसऱ्या जातिजमातींत अशा घेतल्या
इस्लामी संस्कृति । २७
