एक कवी म्हणतो- "अरब देईल तेव्हां पाऊस पाडील, हल्ला करील तेव्हां सिंहासारखी उडी घालील!"
अरब योद्धा अपार शौर्याची मूर्ति असे. कित्येक दिवस तो खोगीरावर काढील, अंगांत जाड, जड चिलखत घालून शत्रूच्या पाठीवर राहील, आपल्या नातलगास मारणाऱ्याचा शोध करीत राहील. किंवा कधीं श्रीमंत व्यापाऱ्यांच्या कारवानांवर हल्ले करील. लूटमार हा त्याचा मुख्य धंदाच असे. त्याची जमीन त्याला अन्न देत नसे. खजूर हीच त्याची भाकरी. म्हणून घासदाणा लुटणें प्राप्त. निसर्गानें ही भामटेगिरी त्याला शिकविली! त्याच्या आर्थिक जीवनामुळे परस्पर विरोधी गुण कसे आले पहा. सदैव गरज असे म्हणून हांव व लोभ त्याच्या ठायी असत. हांव असणे हा गरिबाचा सहजधर्म आहे. हांव असली म्हणजे चढाई करणें हा गुणहि येतो. परंतु अरबांत हांवेबरोबर आतिथ्यहि आहे. गरीबीमुळे हांव आली आणि एकमेकांच्या कष्टमय जीवनाची जाणीव असल्यामुळे आदरातिथ्याची वृत्ति बळावली. तो आज संकटांत आहे. उद्यां मजवरहि तसा प्रसंग येईल. तो आश्रयार्थ आला आहे, उद्यां मला आश्रय मागावा लागेल. या जाणीवेनें बेदुइन आतिथ्यशील झाला. अशा निराधारास ते आधीं अन्न देत व मग स्वतः जेवत. त्याला कपडे देत, त्याच्या गरजा भागवत. धंद्यासाठी किंवा दुर्दैवामुळे ज्याला एका स्थानाहून दुसऱ्या स्थानीं जावें लागे अशा मित्रहीन माणसास अकारण ते आधार देत.
अरब लुटालूट करी. परंतु लुटालुटींतहि त्यानें मर्यादाधर्म ठेवला होता. तो उगीच मारहाण करीत नसे. शक्यतो हिंसा टाळी, रक्तपात टाळी. "मी या व्यापाऱ्याचे ओझें फक्त कमी करतों" असे म्हणे! आणि ज्यांना लुटावयाचे तेथें स्त्री असेल तरी बेदुइन कितीहि आडदांड व उच्छृंखल असला तरी स्त्रियांशीं तो अदबीनें वागे. तो स्त्रीवर हात टाकीत नसे. तो म्हणेल, "तुमचं नेसूंचे लुगडें किंमतीचें आहे. ते मला हवें आहे तुम्ही दुसरें नेसा मी दूर जातो." आणि तो दूर जाऊन पाठ करून उभा राहील. इस्लामपूर्व अरबी कवितांतून या लढायांचीं, प्रसंगांचीं, वर्णने आहेत. समोरासमोर कसे लढलों, पाठलाग कसे केले, शत्रूहि कसा शूर होता सारें वर्णिलेलें असे. अशा युद्धांत दयेचा लेश नसे. द्वेषाची पराकाष्ठा असे. शत्रूपासून उदारतेची व दयेची अपेक्षा करणें
इस्लामी संस्कृति । १३
