________________
प्रो. कोसंबी आणि भगवद्गीता
यंदाच्या वर्षी गेल्या जुलैमध्ये, आपण प्रो. दामोदर कोसंबी यांच्या अनपेक्षित मृत्यूमुळे एका महान तत्त्वनिष्ठ भारतीय पंडिताला मुकलो आहोत. वाङमयाचे ख्यातनाम बौद्ध पंडित धर्मानंद कोसंवी यांच्यापासून पितपरंपरेने प्रो. कोसंबींनी इतिहास संशोधनांचे प्रेम वारसा हक्काने मिळविलेले होते असे म्हणण्यास हरकत नाही. धर्मानंदांचे प्रचंड कार्य लक्षात घेऊन आणि त्यांच्याविषयी मनात भरपूर आदर बाळगून हे म्हटले पाहिजे की, वारकावा, व्याप, रेखीवपणा, ऐतिहासिक आकलन, वस्तुनिष्ठता, मांडणीची शिस्त या सर्वच क्षेत्रांत दामोदर कोसंवींनी आपल्या वडिलांवर मात केलेली होती. दामोदर कोसंबी हे मूळचे गणिताचे विद्यार्थी. भारतात गणिताचे शिक्षण संपवून या विषयाच्याउच्च-अध्ययनासाठी अल्पवयातच ते हॉवर्ड विद्यापीठात जाऊन पोचले. तेथील चार वर्षांचा गणिताचा किचकट अभ्यासक्रम दोन वर्षांत पूर्ण करून उरलेली दोन वर्षे इतर अध्ययनात कोसं- वींनी घालवली. १९२१ साली ते पर-देशातून परतले आणि फर्ग्युसन कॉलेजमध्ये गणिताचे प्राध्यापक म्हणून त्यांच्या कार्याला आरंभ झाला. १९४९ साल. पर्यंत एकीकडे गणित शिकवण्याचे कार्य ते करीत होते, दुसरीकडे गणितक्षेत्रातील नानाविध प्रकारचे संशोधन प्रबंधरूपाने मांडण्याचे कार्यही त्यांनी चालविलेले होते. Path Geometry या विषयावर त्याचा अधिकार जगभर मानला जात असे. सांख्यिकी या विषयात त्यांनी भमितीच्या ज्या पद्धती वापरात आणल्या त्यामुळे त्यांच्या कीर्तीत भरच पडली. आधुनिक सुप्रजाजननशास्त्रात कोसंबींची समीकरणे ही एक महत्त्वाची भर मानली जाते. १९४९ साली टाटांच्या मूलभूत संशोधन केंद्रात गणित विभागाचे प्रमुख म्हणून ते नेमले गेले. विद्युत परिगणन यंत्रावर युनेस्कोच्यावतीने काही संशोधन कार्यही त्यांनी केले. अणुविषयक संशोधनात गणिताच्या बाजूने साहाय्यक होण्याची जबाबदारी टाटांच्या संस्थेत ते पार पाडीत होते.
गणित विषयातील या त्यांच्या असामान्य
