पान:अन्वयार्थ - २ (Anvayarth - 2).pdf/262

विकिस्रोत कडून
हे पान प्रमाणित केलेले आहे.



'काळ्या आईला 'सोनेरी प्रणाम'


 र्वोच्च न्यायालयाचे निवृत्त सरन्यायाधीश श्री. चंद्रचूड आमच्या खेड तालुक्यातील कन्हेरसर गावचे. गाव केवळ इतिहासप्रसिद्धच नव्हे तर, पुराणप्रसिद्ध आणि रामायणप्रसिद्धही. दशरथाच्या रथाच्या चाकाचा कणा मोडला आणि कैकेयीने आपल्या हाताच्या कोपऱ्याने रथ सावरला ते स्थान हे; म्हणून नाव कन्हेरसर अशी लोकआख्यायिका आहे.
 निवृत्त होण्याआधी चंद्रचूडसाहेब गावाला भेट देण्याकरिता आले; निवृत्तीनंतर मूळ गावच्या आसपास राहावे किंवा त्या प्रदेशात काही लोकोपयोगी काम करावे अशा बुद्धीने नजर टाकण्यासाठी ते आले असावेत. सुदैवाने त्यांच्याबरोबर गाडीत दोनतीन तास प्रवास करण्याचा योग आला. गप्पांमधे दोन आख्यायिकाही समजल्या.
 मावळ भागात वतनदार देशमुख रामोशी व इतर आदिवासी आणि दारोडेखोरांच्या टोळ्या सांभाळून असत. दरोडेखोर दरोडे घालत आणि लुटलेली चीजवस्तू वतनदाराच्या वाड्याच्या जवळ पुरलेल्या रांजणात आणून टाकत. कधीकाळी ते पकडले गेले, फाशी गेले तरी त्यांच्या कुटुंबाचा योगक्षेम चालविण्याची जवाबदारी ही वतनदार कुटुंबे सांभाळत असत.
 एकदा एका शेतकऱ्याच्या घरी दरोडा पडला. शेतकरीण बाई आकांत करीत चंद्रचूडसाहेबांच्या आजोबा-पणजोबंकडे धाय मोकलीत आली. 'सगळे दागिने नेले ते नेऊ द्यात, माझे सौभाग्याचे लेणे, नथतरी मला परत मिळाली पाहिजे.' बाईंनी फारच आकांत केला, तो वतनदारांच्या कानी गेला. त्यांनी बाईना बोलावले; रांजणात चारसहा नथी पडल्या होत्या त्या तिच्या समोर ठेवल्या. 'यातली तुझी कोणती ते ओळखून घे,' म्हणाले.

 आमच्या भागात सर्वच महत्त्वाच्या गावांत प्रमुख पाटलांच्याकडे अशीच

अन्वयार्थ – दोन / २६४