कोणी भाग घ्यावा याचा निर्णयही गुणवत्तेतर निकषांवरच ज्यादा करून होतो. खेळाडूंची निवड चुकीची झाली तर विजय मिळणार नाही, पदक मिळणार नाही, एवढेच; वाटाघाटींत चिठ्ठीची तट्टे गेली, की त्यामुळे देशाचेहजारो कोटी रुपयांचे नुकसान होऊ शकते; काही औद्योगिक, काही शेतीमालाची उत्पादने उद्ध्वस्त होऊ शकतात.
गेल्या महिन्यात, जागतिक व्यापारसंस्थेच्या लवकरच सुरू होणाऱ्या वाटाघाटींसाठी नियुक्ती झालेले तीन मोठ्या देशांचे राजदूत भेटले. जागतिक व्यापार संस्थेच्या वाटाघाटींसाठी त्यांचे जे काही प्रस्ताव आहेत, त्यांबद्दल इतर देशांत काय विचारप्रवाह चालू आहेत याची चाचपणी करण्याकरिता जगभरच्या देशांतील वेगवेगळ्या विचारधारांशी ते संपर्क साधून आहेत.
जागतिक व्यापार संस्थेचा आवाका इतका प्रचंड आहे, की ही संस्था एक व्यापारी 'संयुक्त राष्ट्र'च बनली आहे. पृथ्वीवरील कोणताही व्यवसाय, व्यवहार संघटनेच्या करारमदारांपासून अलिप्त राहिलेला नाही. नुसत्या शेतीसंबंधी करारांविषयी पहायचे म्हटले तरी त्याचे मोठमोठे ढोबळ भाग डझनांवर आहेत. एका देशाचे राजदूत भेटायला आले ते बरोबरच्या पाचसहा सहकाऱ्यांसोबत. स्वतः राजदूत याच क्षेत्रात गेली पंधरा वर्षे काम करीत आहेत. त्यांचे विशेष ज्ञान आणि अनुभव 'आरोग्याचे आणि वनस्पतींचे संरक्षण' या विषयात.
व्यापारउदीम झाला म्हणजे एका देशातून दुसऱ्या देशात माल येणार जाणार; त्यामुळे जिवाणु, रोगराई पसरून माणसे व जनावरे यांच्या आरोग्याला आणि वनस्पतींनाही धोका तयार होतो. हा धोका टाळण्यासाठी वेगळे करारमदार करण्यात आले आहेत. सन्माननीय राजदूतांचा या कराराबद्दल जागतिक वाटाघाटीतील स्वतःचा अनुभव गेल्या दीड दशकातला. कोणत्या देशातील कोणत्या मालापासून कोणत्या देशाला काय धोका संभवतो यासंबंधीच्या माहितीचा तो एक ज्ञानकोशच! माझ्याशी बोलताना ते फक्त या एका विषयावरच बोलले. दुसरा कोणताही विषय निघाला, की बरोबरच्या सहकाऱ्यांपैकी कोणा एकाला ते बोलायला सांगीत. एखाद्या कुशल संगीतज्ञाने कलाकारांचा एखादा ताफा चालवावा तसा सुसंगत कार्यक्रम चालला होता.
अमेरिकेसारख्या मोठ्या देशात जागतिक व्यापार संस्थेच्या कामासाठी पाच हजारांवर तज्ज्ञांची नियुक्ती झाली आहे. त्यांत शेती, शेतीमाल प्रक्रिया, व्यापार, अर्थशास्त्र यांतील तज्ज्ञ आहेतच; पण विधिज्ञांचाही मोठा भरणा आहे. करारातील एकएक कलम, पोटकलम, त्यांतील खंड, उपखंड, वाक्य, एकएक शब्द बारकाईने तपासून आपल्या देशाच्या हितसंबंधांना जपण्याकरिता हे सारे सैन्य
