सामना असूनही आम्ही जवळपास तीस जणांना कंठस्नान घातलं. बाकीचे पळून गेले, तर काही शरण आले." आपल्या शिष्यांना जंगे मैदानवर पाठवून करीमुल्ला कुराणेशरीफचे पठण करू लागले. दुपारी अल्ला हो अकबरचा बुलुंद गगनभेदी जल्लोश त्यांना ऐकू आला तेव्हा आपले बहादूर शिपाही फतेह हासील करून आल्याची त्यांना जाणीव होते. या युद्धाचं वर्णन शमशुद्दीन करतो. “भाई जान, बडा मजा आया! दुश्मनची संख्या आमच्या दुप्पट होती. दोन टॅक्स व पाच ट्रकसह शेकडो बंदुका अन दारूगोळा घेऊन त्यांचा काफिला जात असताना आम्ही दबा धरून त्यांच्यावर धावा बोललो. किती घमासान लढाई झाली म्हणून सांगू! उमरसाहेबांच्या बहादुरीची कमाल बया करायला माझ्याजवळ शब्द नाहीत. अब्बास भाई पण काय लढले. मीही, भाईजान, तुमच्या सदिच्छेने नेटानं लढलो." तुम्ही सारे सलामत आहात ना? असे विचारल्यावर दुसरा म्हणतो, “जंगमध्ये प्राणांचा बळी द्यावाच लागतो.” उमरचा एक डोळा फुटतो यावर तो म्हणतो, “ये जिहाद के लिए बहोत कम है सर!" वरील चर्चेवरून जिहादी तरुणांची मानसिकता लक्षात येते.
जमिला ही अन्वरची पुतणी. लहानपणापासून तिच्यावर मार्क्सवादी विचारांचे संस्कार झालेले होते. मात्र ती जशी पोथीनिष्ठ मार्क्सवादी नाही तशीच पोथीनिष्ठ मुसलमानसुद्धा नाही. नजीबच्या मंत्रिमंडळात स्थान मिळाल्यावर ती जे निवेदन करते यावरून तिचे हे व्यक्तिमत्त्व लक्षात येते. शेवटचा रशियन सैनिक फेब्रुवारी १९८९ मध्ये परतला तेव्हा जमिलानं मुजाहिदीना आवाहन केलं. त्याचा आशय असा - डिसेंबर १९७९ मध्ये महासत्ता सोव्हिएन युनियनने एक लाखाच्यावर रेड आर्मी पाठवून आपला देश गुलाम केला तेव्हा मी मार्क्सवादी असूनही मुजाहिदीनांना साथ दिली कारण कारण रेड आर्मी परकी होती. आमच्या देशात कोणतं सरकार असावं हे ठरविण्याचा अधिकार आम्हाला हवा. म्हणून मीही एक मुजाहिदीन झाले. आता नजीब सरकारने रशियन सैन्य परत पाठवून आपले वचन पाळले आहे. आणि मुजाहिदीन टोळ्या इथल्या आवामला छळत आहेत. स्त्रियांना अंधारकोठडीत डांबत आहेत. मुजाहिदीनांच्या या प्रतिगामी विचारसरणीशी मी तेव्हा सहमत नव्हते आणि आजही होऊ शकत नाही. म्हणून आमचे रस्ते आता अलग झाले आहेत. अफगाण देशाच्या आबोहवामध्ये कट्टर धार्मिकता कधीच नव्हती. अफगाण संस्कृती ही इस्लामचे प्राणतत्त्व घेऊन जरूर वाढली आहे. पण त्यात अतिरेकवादाला आणि कुराणप्रणीत इस्लामिक राज्याला फारसं स्थान नाही. खर
अन्वयार्थ □ २३३
