4. औषधे मिळण्यासारखीं नसतील त्यांनीं पंचकोलचूर्ण, तालीसैादिचूर्ण, वैवानीखांडवचूर्ण, दाडिमैाटकचूर्ण, यांपैकीं एखाद्या चूर्णाचा उपयोग करावा. यांनीं अग्रि प्रदीप्त होऊन अरुचि नाहींशी होते. अगर माहाळुंगीचे फळांतील केशर, सेंधव, सुंठ, मि-यें, पिंपळी हीं थंड पाण्यांत वाटून त्या पाण्याचे दिवसांतून २-३ वेळ गुळणे करावेत. जेवणाचे आरंभीं आलें, मीठ, लिंबु, यांचा उपयोग करावा म्हणजे अरुचि नाहींशी होते. याशिवाय अप्रत्यक्ष रीतीनें अरुचि नाहींशी होईल अशा प्रकारचें अन्न सेवन करावें. उदाहरणार्थ, अन्नांत आवडणारे व सहज पचतील असे पदार्थ असावेत. तोंड येणें:-यांतही वर सांगितल्याप्रमाणें कारणांचा प्रतीकार करावा. अन्न मसालेदार पदार्थीचें नसावें. अन्नांतील पदार्थ हलके असावेत. औषधी उपचारांमध्यें वरील प्रमाणेंच पहिल्यानें • पचनक्रिया सुधारावी. मलावरोध असल्यास रेचक देऊन दूर करावा. तोंडांतील व्रण बरे होण्याकरितां निरनिराळ्या ग्राही १-पिंपळी, चवक, सुंठ, पिंपळमूळ, चित्रक हीं पांच औषधं समभाग घेऊन त्यांचें वत्रगाळ चूर्ण करावें. मात्रा (Dose) ६ पासून १२ गुंजा. २-तालीसपत्र १ तोळा, मि-यें २ तोळे, सुंठ ३ तोळे, पिंपळी ४ तोळे, वंशलोचन ५ तोळे, वेलची आणि दालचिनी हीं अर्धा अर्धा तोळा. याप्रमाणें चूर्ण करून त्यांत ३२ तोळे साखर मिळवावी. मात्रा १२ पासून २४ गुंजा. ॥ ३-अजमोदा, डाळिंब, सुंठ, चिंच, अम्लवेतसू, आंबट बोर ही सहा और्प, चार चार तोळे घ्यावी; मि-यें अडीच तोळे, पिंपळी दहा तोळे, दालचिनी, पादेलोण, धणे, जिरें हीं चार औषधे दोन दोन तोळे; साखर चौरं_`~ याप्रमाणें सर्व औषधांचें चूर्ण करून एकत्र मिळवावें. मात्रा १२ पासून २४ गुंजा. ག། ། ४-डाळिंवसाल २ तोळे, खडीसाखर आठ तोळे; वेलची, दालचिनी, तमालपत्र हीं तीन मिळून १ तोळा, सुंठ, मिरें, पिंपळी हीं प्रत्येक एकेक तोळा; प्रमाणें सर्वांचें चूर्ण करून एकत्र मिळवावें. मात्रा पावते अर्धा तोळा.
